Viện kiểm sát (VKS) truy tố theo quan điểm của VKS, tuy nhiên khi tranh tụng tại tòa cho thấy tội danh mà bị cáo thực hiện lại nằm trong khung hình phạt nặng hơn khung hình phạt mà VKS truy tố. 

Vậy Bộ luật tố tụng hình sự (TTHS) có nên quy định cho thẩm phán quyền tuyên sang tội có khung hình phạt nặng hơn so với tội danh mà cáo trạng truy tố không?

Đây là một trong những nội dung đáng quan tâm tại hội thảo góp ý bổ sung đối với dự án Luật hình sự sửa đổi do Ủy ban Tư pháp của Quốc hội và Cơ quan Phát triển Liên Hiệp Quốc vừa tổ chức tại TP.HCM.

“Nên mở rộng thẩm quyền xét xử của tòa trong Bộ luật TTHS” là ý kiến của ông Nguyễn Sơn, phó chánh án TAND tối cao, khi đề cập vấn đề này.

Ông Nguyễn Sơn cho rằng không nên giới hạn quyền xét xử của tòa thông qua cáo trạng của VKS. Lâu nay, theo quy định của Bộ luật TTHS, tòa chỉ có quyền xét xử và tuyên án với tội danh của cáo trạng hoặc tội danh mới có khung hình phạt nhẹ hơn tội danh mà VKS đã truy tố.

Có nhiều trường hợp tòa nhận thấy VKS truy tố tội danh đó là chưa phù hợp nên trả hồ sơ điều tra bổ sung nhưng VKS cũng vẫn giữ nguyên quan điểm và cáo trạng buộc tòa phải xét xử theo tội danh trong cáo trạng.

Còn trong quá trình xét xử, nếu xét thấy bị cáo có thể phạm tội ở khung hình phạt nặng hơn với tội đã được truy tố trong cáo trạng thì để đảm bảo quyền của bị cáo, tòa không được tuyên tội danh mới với khung hình phạt nặng hơn.

Theo ông Nguyễn Sơn, việc truy tố tội danh gì là việc của VKS, ông Sơn đề nghị Bộ luật TTHS nên quy định mở rộng hơn thẩm quyền xét xử của tòa, để tòa có quyền tuyên theo tội danh được làm sáng tỏ trong vụ án.

Không đồng ý với quan điểm này, ông Nguyễn Thái Phúc - nguyên giám đốc Học viện Tư pháp - cho rằng tòa án là cơ quan xét xử chứ không phải là cơ quan buộc tội, bởi vậy tòa không thể làm thay chức năng của cơ quan công tố.

“Chức năng công tố là chức năng của Nhà nước giao và ngành kiểm sát phải chịu trách nhiệm trước Nhà nước nếu có sai sót, bỏ lọt tội phạm. Khi thẩm phán được quyền tuyên một tội hoàn toàn khác, nặng hơn tội bị truy tố thì đã vô hiệu hóa quyền được bào chữa và quyền bào chữa của bị cáo” - ông Phúc nói.

Thẩm phán Vũ Phi Long, phó chánh tòa hình sự TAND TP.HCM - cũng cho rằng tòa hoàn toàn có quyền trả hồ sơ nếu cảm thấy hành vi của bị cáo thực hiện là một tội danh khác, nặng hơn tội danh mà cáo trạng truy tố. Bởi luật không cấm tòa xem xét tội này.

Trường hợp tòa đã trả hồ sơ mà VKS vẫn giữ nguyên quan điểm truy tố không nhiều.

Ông Uông Chu Lưu, phó chủ tịch Quốc hội, cho rằng vấn đề cải cách tư pháp không chỉ chống oan sai mà còn chống việc bỏ lọt người lọt tội.

Việc xét xử sẽ tuân theo tinh thần cải cách tư pháp và đẩy mạnh hoạt động tranh tụng tại phiên tòa và thẩm phán độc lập xét xử. Nếu vẫn xét xử theo cáo trạng truy tố của VKS thì tranh tụng để làm gì?