Hôm 31-10, hãng thông tấn quốc gia ANP của Hà Lan đưa tin Đảng D66 (theo đường lối trung dung - tự do của chính trị gia Rob Jetten) đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử, đánh bại Đảng Tự do (PVV) cực hữu của ông Geert Wilders. 

Với hơn 99% số phiếu đã kiểm, kết quả hiện tại đã đủ để nhiều người kỳ vọng sẽ mở đường cho ông Jetten trở thành thủ tướng trẻ nhất trong lịch sử Hà Lan, mặc dù kết quả chính thức dự kiến công bố vào ngày 6-11.

Ứng viên được yêu thích nhất

Tờ Politico gọi ông Jetten là ứng viên thủ tướng "ngựa ô" - cách gọi dùng để chỉ những người vốn không được đánh giá cao nhưng lại có màn thể hiện xuất sắc và giành thắng lợi vang dội. 

Từng được mệnh danh là "Robot Jetten" vì cách trả lời câu hỏi gượng gạo như robot, chính trị gia 38 tuổi này đã giữ chức Bộ trưởng Khí hậu dưới thời Thủ tướng Mark Rutte. Khởi đầu không mấy thuận lợi khi dưới sự dẫn dắt của ông Jetten trong cuộc bầu cử năm 2023, D66 chỉ giành được 9 ghế tại Hạ viện Hà Lan.

Tuy nhiên, những thông điệp tích cực trong cuộc bầu cử lần này đã giúp ông gây được tiếng vang với cử tri. Thông qua một chiến dịch được chuẩn bị chu đáo và mạnh tay chi cho quảng cáo, ông Jetten thường xuyên lên sóng truyền hình trong suốt thời gian tranh cử, thậm chí còn xuất hiện trong chương trình đố vui được ghi hình trước có tên "Người thông minh nhất".

Lấy khẩu hiệu tranh cử là "Het kan wel" (Điều đó là có thể), chính trị gia này vận động mạnh mẽ cho sự trở lại của chính trị "tiến bộ". Ông cam kết tập trung vào năng lượng xanh để giảm chi phí năng lượng, xây dựng các thành phố để giải quyết khủng hoảng nhà ở và giảm bớt áp lực cho hệ thống chăm sóc sức khỏe bằng cách ưu tiên phòng ngừa bệnh tật.

Nếu trở thành thủ tướng, ông Jetten sẽ là người đứng đầu chính phủ trẻ tuổi nhất trong lịch sử Hà Lan, cũng là vị thủ tướng đầu tiên công khai đồng tính. Tuy nhiên, chính trị gia này không muốn mình được nhớ đến vì vấn đề giới tính hay tuổi tác. 

"Tôi không phải là ứng viên đồng tính, cũng không phải là ứng viên trẻ tuổi. Điều quan trọng hơn nhiều là cử tri đang bác bỏ một thử nghiệm thất bại với phe cực hữu. Chúng ta đã mất thời gian. Tài chính công của chúng ta trở nên tồi tệ hơn và không có gì được thực hiện. Đảng của tôi muốn truyền một luồng lạc quan mới vào nền chính trị Hà Lan", ông nói.

Phép thử với cả châu Âu

Với 26 ghế tại Hạ viện, D66 sẽ cần liên minh với ít nhất 3 đảng để đủ ghế thành lập chính phủ. Quá trình đàm phán có thể mất đến vài tháng. Khi nói đến các đối tác tiềm năng, ông Jetten gạt bỏ các tư duy về chính trị truyền thống, ngầm ám chỉ suy nghĩ theo kiểu cánh tả hay cánh hữu đã lỗi thời. 

Ông tuyên bố sẽ xây dựng một chính phủ thân châu Âu và đầu tư cho giáo dục, nhà ở và các chương trình khí hậu. "Chúng tôi sẵn sàng hợp tác với tất cả các lực lượng dân chủ mong muốn hiện thực hóa điều đó", ông nhấn mạnh.

Với giới quan sát, cuộc bầu cử tại Hà Lan lần này được coi là một phép thử xem liệu phe cực hữu có thể mở rộng tầm ảnh hưởng hay đã đạt đến đỉnh điểm ở một số khu vực châu Âu. Sự vươn lên của D66 cho thấy sức hấp dẫn của phe cực hữu là có giới hạn. 

Tuy nhiên, việc có kết quả sít sao, với D66 chỉ nhỉnh hơn PVV khoảng 15.000 phiếu và cùng có 26 ghế tại Hạ viện, cho thấy phe cực hữu vẫn là một phần cố hữu của bối cảnh chính trị ngày càng phân mảnh ở châu Âu với sự trỗi dậy của những luồng quan điểm cứng rắn với nhập cư.

Ông Simon Otjes, giáo sư chính trị Hà Lan tại Đại học Leiden, tin rằng phe cực hữu vẫn đang và sẽ còn mạnh, chi phối đến quan điểm xã hội. Mặc dù vậy, với việc D66 là một đảng có tư tưởng ủng hộ hội nhập Liên minh châu Âu (EU) mạnh mẽ, có thể dự đoán một chính phủ do ông Jetten đứng đầu sẽ tham gia nhiều hơn vào các công việc của EU.

"Chúng tôi muốn ngừng nói "không" một cách mặc định, và bắt đầu nói "có" với việc cùng nhau làm nhiều hơn nữa", ông Jetten nói với tờ Politico. Theo ông, với tư cách là một trong những quốc gia sáng lập EU, Hà Lan cũng nên là một trong những tiếng nói quan trọng định hình tương lai của cả khối.

Thủ tướng Hà Lan được bầu làm tổng thư ký NATO tiếp theo

Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte, người nổi tiếng với những lần cãi lại ông Trump, được NATO chọn làm người kế nhiệm Tổng thư ký Jens Stoltenberg từ tháng 10.