Ảnh minh họa. Nguồn: Therapist Express

Lệ đạo là ống thoát nước mắt dẫn từ góc trong của mi mắt dưới đến khe mũi dưới gồm: lỗ lệ, lệ quản, túi lệ, ống lệ mũi (ống lệ tỵ). Nước mắt mới sinh ra, sau khi bôi trơn và làm sạch bề mặt nhãn cầu sẽ được dồn về góc trong mắt rồi được dẫn vào lệ đạo, xuống mũi.

Bình thường, nước mắt được dẫn xuống mũi, không chảy ra ngoài. Khi bị tắc lệ đạo, nước mắt không được dẫn xuống mũi nên sẽ trào ra ngoài từ góc trong của mắt, gây ra triệu chứng chảy nước mắt. Nếu thời gian tắc kéo dài, nước mắt bị ứ đọng tại túi lệ có thể gây ra nhiễm khuẩn tại đường dẫn lệ. Túi lệ bị viêm, có nhầy mủ, nếu ấn vào vùng góc trong mắt thấy mủ đùn ra.

Tắc lệ đạo là nguyên nhân lớn nhất gây ra tình trạng chảy nước mắt sống.

Các nguyên nhân gây ra chảy nước mắt sống và cách xử trí:

Tắc lệ đạo: Nguyên nhân chính gây ra chảy nước mắt sống.

- Nguyên nhân là những viêm nhiễm mạn tính của lệ đạo gây tắc ống lệ tỵ : thường kèm theo viêm xơ dính, bơm lệ đạo ra nhiều mủ nhầy. Trường hợp này thông lệ đạo thường không có tác dụng do ống lệ tỵ nhanh chóng tắc lại sau khi thông. Lựa chọn duy nhất là phẫu thuật tiếp khẩu lệ mũi đặt ống silicon, đây là phẫu thuật an toàn và cho tỷ lệ thành công cao.

- Chít hẹp điểm lệ (điểm bắt đầu lệ quản): Đây là nguyên nhân rất thường gặp nhưng lại chưa được các bác sĩ quan tâm nhiều. Một phương pháp điều trị đơn giản và cho hiệu quả tốt là đặt nút điểm lệ.

- Bán tắc lệ đạo thường do lệ quản chít hẹp, bệnh nhân chảy nước mắt không thường xuyên. Phương pháp đặt ống silicon lệ quản sẽ là sự lựa chọn phù hợp, phương pháp này tạo 1 đường ống thoát nước mắt nhân tạo trong lệ quản giúp nước mắt chảy thông suốt.

Khô mắt và chảy nước mắt:

- Khô mắt và chảy nước mắt là hai hiện tượng trái ngược nhưng lại xảy ra đồng thời. Khi mắt khô sẽ kích thích tuyến lệ tăng tiết nước gây chảy nước mắt để chống khô, tuy nhiên khi nước mắt tiết ra không bám dính mà trôi tuột chảy ra ngoài. Trường hợp này thường kèm theo tình trạng viêm bờ mi hoặc viêm nhiễm bề mặt nhãn cầu.

- Cách điều trị: Cần phối hợp linh hoạt giữa thuốc kháng sinh, chống viêm với nước mắt nhân tạo. Bệnh nhân nên dùng các thuốc không có chất bảo quản để giảm khô mắt (VD nước mắt nhân tạo dạng tép không chất bảo quản).

Một số nguyên nhân khác:

- Do thần kinh: Lệ đạo được chi phối bởi nhánh thần kinh VII, khi bệnh nhân bị liệt dây VII sẽ gây ra chảy nước mắt và hở mi. Trong trường hợp này điều trị hở mi là quan trọng nhất để  tránh loét giác mạc: Dùng kéo dài thuốc tra mắt dạng gel (Liposic, Corneregel...) hoặc khâu cò mi trong trường hợp hở mi nặng có nguy cơ loét giác mạc.

- Nguyên nhân khác là do mi mắt. Da mi thừa nhiều, sẹo mi, mỡ quanh hốc mắt làm cho điểm lệ không nằm trong hồ lệ (chỗ đọng nước đọng trong mắt) nên không hút được nước mắt: Phẫu thuật mi, lấy mỡ thừa có thể sẽ là phương án cần thiết đối với những bệnh nhân có tình trạng này.

- Giảm trương lực của túi lệ: Đây là nguyên nhân do tuổi già gây ra. Bình thường túi lệ có khả năng co bóp tạo lực hút nước mắt. Về già trương lực này giảm đi vì vậy nước mắt không được dẫn lưu tốt: Ở trường hợp này, bệnh nhân day vùng túi lệ sẽ cải thiện phần nào đó, day nắn làm tăng áp lực trong lòng túi lệ và đẩy về phía ống lệ mũi làm thông thoáng chỗ tắc. Quy trình của thao tác này gồm: Đặt ngón tay trỏ lên phía trên lệ quản chung để ngăn chặn dịch thoát ra từ túi lệ (Lưu ý không chạm tay vào nhãn cầu). Sau đó miết ngón tay dọc sống mũi qua vùng túi lệ về phía cánh mũi. Day nắn như vậy 10 đến 15 lần. Nên áp dụng 3 - 4 đợt day nắn mỗi ngày. Việc điều trị thường do cha  mẹ và người nhà bệnh nhân thực hiện tại nhà nên thầy thuốc cần hướng dẫn chu đáo, tỉ mỉ để đảm bảo đúng kỹ thuật.

​Dù chảy nước mắt sống là bệnh thông thường nhưng vấn đề không phải là nhỏ, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Chảy nước mắt sống ngoài nguyên nhân chính là do viêm tắc lệ đạo thì còn xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác. Vì vậy mọi người cần lưu ý tránh chấn thương cho mắt bằng các biện pháp như đeo kính khi lao động trong môi trường dễ bị dị vật bắn vào mắt như đi ngoài đường, nhất là khi có gió to cát bụi nhiều, khi làm việc như tuốt lúa, cưa gỗ, mài kim loại... Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông để phòng chấn thương vùng đầu và phòng chấn thương mắt. Khám mắt định kỳ để phát hiện và điều trị tích cực các bệnh viêm nhiễm mạn tính ở mắt. Do chảy nước mắt sống bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân nên khi phát hiện triệu chứng viêm tắc lệ đạo, khô mắt chảy nước mắt,... bệnh nhân cần đi khám ngay ở các bệnh viện chuyên khoa mắt để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.