Xe tăng quân đội Ukraine di chuyển ở gần thị trấn Debaltseve, nơi giao tranh đang diễn ra dữ dội Ảnh: Reuters

Theo AFP, sáng kiến do Pháp và Đức đưa ra dựa trên thỏa thuận hòa bình mà Ukraine đạt được với Nga và quân ly khai trong hội nghị Minsk hồi tháng 9-2014. Dưới đây là những vướng mắc rất khó tháo gỡ mà hội nghị bốn bên phải giải quyết.

Ngừng bắn

Yếu tố khẩn cấp nhất của thỏa thuận hòa bình là một lệnh ngừng bắn lập tức để chấm dứt các cuộc giao tranh đã cướp đi sinh mạng của hàng trăm thường dân trong thời gian qua. Cả quân đội Ukraine và phe ly khai đều tuyên bố sẵn sàng ngừng bắn, nhưng tranh cãi quyết liệt về việc bên nào phải ngừng bắn trước và rút vũ khí hạng nặng ra khỏi vùng chiến sự.

Nga và quân ly khai đòi Ukraine phải rút lực lượng trước và lập tức hỗ trợ ngân sách cho các vùng bị ly khai chiếm đóng. Chính quyền Kiev đòi phe ly khai phải hạ vũ khí trước và khẳng định sẽ chỉ cung cấp lại ngân sách cho miền đông sau các đợt bầu cử địa phương.

Đường giới tuyến

Một trong những yếu tố gây tranh cãi quyết liệt nhất là liệu đường giới tuyến mà Ukraine và quân ly khai đồng ý hồi tháng 9-2014 có bao gồm diện tích 500 km2 mà phe ly khai chiếm được trong vài tuần qua hay không. Kiev tuyên bố phải tôn trọng thỏa thuận cũ nhưng các thủ lĩnh ly khai thề không bỏ các vùng đất mới chiếm được.

Các nhà lãnh đạo châu Âu hi vọng việc mở rộng một vùng đệm giữa hai bên sẽ giúp giải quyết vấn đề này. Ban đầu các bên đồng ý thiết lập vùng đệm rộng 30 km, nhưng Tổng thống Pháp Francois Hollande cho biết vùng đệm mới có thể mở rộng ra 70 km.

Giám sát viên hay lính gìn giữ hòa bình

Đến nay việc giám sát các thỏa thuận ngừng bắn giữa quân đội Ukraine và phe ly khai được đặt lên vai Tổ chức An ninh và hợp tác châu Âu (OSCE), nhưng các quan sát viên OSCE không thể làm được điều này. Châu Âu đã đề xuất việc triển khai lính gìn giữ hòa bình quốc tế, nhưng Ukraine kịch liệt phản đối việc triển khai lính gìn giữ hòa bình có sự tham gia của Nga hay các nước đồng minh với Matxcơva.

Kiểm soát biên giới

Ukraine khẳng định sẽ không có giải pháp lâu dài nào nếu không giành lại quyền kiểm soát đoạn 400 km biên giới với Nga, hiện bị quân ly khai kiểm soát hoàn toàn. Các nhóm quan sát viên OSCE đang giám sát biên giới Ukraine - Nga nhưng bất lực trước việc Matxcơva chuyển khí tài hỗ trợ phe ly khai.

Trục xuất binh sĩ nước ngoài

Môt điểm trung tâm trong thỏa thuận Minsk 2014 là các binh sĩ nước ngoài phải rút khỏi lãnh thổ Ukraine. Đây là động thái của Kiev nhắm vào Matxcơva. Phía Nga bác bỏ cáo buộc triển khai binh sĩ tới miền đông Ukraine, có nghĩa là không có chuyện rút quân khỏi Ukraine. Tuy nhiên điện Kremlin cũng thừa nhận có nhiều lính Nga “tình nguyện” đến miền đông Ukraine chiến đấu chống Kiev.

Quy chế vùng ly khai

Thỏa thuận Minsk cho biết chính quyền Ukraine sẽ công nhận “quy chế đặc biệt” cho các vùng quân ly khai kiểm soát. Nga đòi Kiev phải chấp nhận để các vùng ly khai có quyền tự trị cao hơn, được tự bầu cử thống đốc. Ukraine cho rằng Matxcơva chỉ muốn đảm bảo phe ly khai sẽ nắm quyền vững vàng tại miền đông và dùng lực lượng này để chặn Ukraine đi theo châu Âu.

Trao đổi tù binh

Có một lĩnh vực mà hai bên đạt được một số tiến bộ là trao đổi hàng trăm tù binh hồi năm ngoái. Nhưng Ukraine và quân ly khai đang tranh cãi về danh sách tù binh. Phía Kiev muốn Nga phải trả tự do cho phi công Nadia Savchenko đang bị giam giữ tại Matxcơva. Kiev cáo buộc quân ly khai đã bí mật đưa Savchenko vượt biên giới sang Nga.

Ông Putin có ký?

Chính quyền Ukraine yêu cầu Tổng thống Nga Vladimir Putin phải ký vào thỏa thuận hòa bình. Điều đó có nghĩa là ông Putin sẽ thừa nhận vai trò của Nga trong cuộc chiến tại miền đông Ukraine. Điện Kremlin tuyên bố chính quyền Kiev phải đàm phán trực tiếp với ly khai và bác bỏ việc ký vào một thỏa thuận với Ukraine.