Họ khoác lên mình vỏ bọc đại gia khoáng sản, nhưng sự thật là gì?

"Hàng thổ phỉ" làm gì có hóa đơn, chứng từ?

Giữa tháng 4-2023, chúng tôi về xã Tề Lễ (huyện Tam Nông, Phú Thọ) tìm gặp ông N.H.H. (ngoài 60 tuổi). Khi ô tô đến địa phận tỉnh Phú Thọ, ông H. nói mình đang nằm viện và yêu cầu thẳng tới Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ để "đàm phán" luôn.

Nằm trên giường bệnh, ông H. dò xét: "Hôm nay anh gửi mẫu chú kiểm tra xem bao nhiêu độ. Chú cứ uống nước chờ cháu nó mang về nhé".

Nói xong ông H. cầm điện thoại gọi người đi lấy mẫu, sau đó lại lắc đầu nói: "Hỏng rồi. Hôm nay vẫn chưa có mẫu đất đâu. Thôi chú em về đi hôm tới anh gọi lại".

Ít ngày sau, một người đàn ông có tên trên Zalo là D.Thỏ gọi cho chúng tôi giới thiệu: "Tôi ở chỗ ông H. đây. Anh cho địa chỉ để tôi chuyển mẫu 'đất hiếm' về Hà Nội test chất lượng".

Ông D.Thỏ có tên thật là N.V.D. (36 tuổi, ở xã Tề Lễ), là giám đốc Công ty TNHH sản xuất thương mại dịch vụ T.D. (trụ sở chính tại khu 6, xã Tề Lễ).

Chiều 4-5, ông D. lái xe từ Phú Thọ xuống Hà Nội để gặp chúng tôi bàn bạc "thương vụ đất hiếm". Gặp nhau, ông D. chào hàng ngay: "Hàng tôi có rất nhiều, cam kết về chất lượng như đã gửi mẫu. Nhưng nói thẳng là không có hóa đơn chứng từ gì cả.

Ông em hiểu vấn đề không? Nhiều thì không nói, nhưng vài trăm tấn thì đang có". Để khách tin tưởng về "năng lực" của mình, ông D. không ngần ngại tiết lộ: "Nói thật là một mình tôi không thể làm được đâu. 

Ban đầu cứ lấy 10 tấn đang có ở kho trước đi, giá 90 triệu đồng/tấn. Chuyến đầu trôi thì một năm tôi có thể cung cấp được khoảng 2.500 tấn".

Ông D. cho biết sau khi chuyển tiền cọc vào tài khoản công ty, muốn nhận hàng phải báo trước ba tiếng để ông cung cấp địa chỉ kho.

"Hàng tôi cho công nhân đóng bao cẩn thận rồi. Đã cân, 10 tấn có dư. Nội dung chuyển tiền cọc ghi mua nguyên liệu dùng trong sản xuất nông nghiệp", ông D. dặn dò. Ông D. còn tiết lộ dù chưa có nhiều mối hàng nhưng ông cũng đã từng bán "đất hiếm" đi Trung Quốc.

Phải cọc tiền tỉ mới được đến mỏ?

Trong “thị trường ngầm”, thường người mua rất khó gặp trực tiếp với chủ mỏ "thổ phỉ" mà phải qua các tay môi giới.

Sáng 12-4, chúng tôi gọi vào số điện thoại của bà trùm N.T.K.T. (40 tuổi, ở xã Minh Tâm, huyện Cẩm Khê, Phú Thọ) dò hỏi nguồn hàng.

Lúc đầu bà T. đề phòng, trả lời nhát gừng. Sau khi tìm hiểu, biết khách "có tiềm lực", chiều cùng ngày bà T. bất ngờ gọi lại: "Tôi sẽ gửi bảng test qua. Nếu bên mình thấy OK thì tôi gửi mẫu để test trực tiếp".

Đến ngày 21-4, bà T. gửi xe khách xuống Hà Nội cho chúng tôi một bọc màu đen chứa hơn 1kg "đất hiếm", kèm tờ giấy ghi ký hiệu 2 trong 17 nguyên tố có trong đất hiếm: Lantan (La) 66,98%, Neodymium (Nd) 37,41%.

Bà T. cho biết đây là loại "đất hiếm" ở Tây Nguyên, có hàm lượng quặng không bằng Tây Bắc nhưng lại có trữ lượng lớn, dễ khai thác. Bà T. cam kết sẽ kết nối chúng tôi với chủ mỏ ở Đắk Lắk.

"Nếu bên em thiện chí thì mình bay ngay vào Buôn Ma Thuột luôn. Chủ mỏ mới thông báo vừa có một đoàn khách Trung Quốc đến xem hàng nên phải quyết nhanh để xuống tiền cọc", bà T. nói.

Thắc mắc về số tiền cọc quá cao, bà T. nói đến khi gặp trực tiếp chủ mỏ, bên mua có thể thương lượng hạ xuống.

Tối 5-5, bà T. gửi qua Zalo cho chúng tôi một giấy yêu cầu đặt cọc do ông T.Q.V., giám đốc Công ty TNHH dịch vụ thương mại Đ.T. (trụ sở ở phường Thiện An, Buôn Hồ, Đắk Lắk) ký, nội dung yêu cầu đặt cọc để mua "đất sét, cát đá độc quyền".

Chúng tôi thắc mắc về nội dung đặt cọc, bà T. trả lời: "Đất hiếm nhưng mà pháp lý mỏ, giấy đi đường chỉ là mỏ đất sét, cát đá. Cả Việt Nam làm gì có ai dám ghi trong giấy tờ là mua bán 'đất hiếm'.

Giá thực là 16 triệu đồng/tấn nhưng xuất hóa đơn chỉ ghi 5 triệu đồng thôi, vì giá đất sét không thể ghi cao hơn được".

Trước ngày gặp trực tiếp chủ mỏ để đàm phán, bà T. bất ngờ thông báo: "Tôi đã lên phương án hết rồi nhưng chủ mỏ vừa gọi lại nói phần tiền đặt cọc phải để nguyên, không ai được xơ múi vào đó.

Chủ mỏ nhận cọc lớn như vậy mà không đưa vào hợp đồng trích thưởng cho tôi thì thôi, tôi không làm nữa. Loại hàng này nhạy cảm, nếu không theo quy trình của mình đưa ra thì dính đòn ngay".

Một "bà trùm" khác cũng khét tiếng không kém là T.T.M. (56 tuổi, ở phường Hồng Sơn, TP Vinh, Nghệ An). Sau nhiều lần trao đổi, bà M. cho biết: "Khu mỏ 'đất hiếm' ở Tây Nguyên rộng mênh mông bát ngát, đào 10 năm cũng không hết. Tuy nhiên trên giấy tờ pháp lý cũng chỉ là mỏ đất sét".

Chúng tôi hỏi khai 'đất hiếm' là đất sét có hợp lý không? Bà M. trả lời ngắn ngọn: "Nó khai là gì kệ mẹ chúng nó. Sai chúng nó chịu mà. Mình cứ nhận được hàng là OK".

Điều tra: Buôn bán ngầm đất hiếm

Đất hiếm - một loại khoáng sản chiến lược của quốc gia - đang bị đào trộm, rao bán ngầm qua chợ "đen", nhóm chat kín trên mạng xã hội.