Chị Anh Trần (phường Vĩnh Hội, TP.HCM) chọn hai bộ sách giáo khoa cho hai con học khác trường - Ảnh: T.T.D.
Chẳng hạn với yêu cầu một bộ sách giáo khoa thống nhất trên toàn quốc, Tổng Bí thư Tô Lâm gợi mở: "Các thầy giáo, phụ huynh hỏi bao giờ làm được việc này? Người ta bảo bây giờ năm học này (2025 - 2026) lại trôi qua rồi, năm học tới có được hay không? Cái này ngành giáo dục phải trả lời. Tôi nghĩ không thể chậm trễ hơn được nữa".
Tuổi Trẻ ghi nhận một số ý kiến trước khi ngành giáo dục bắt tay làm bộ sách giáo khoa thống nhất này.
Chắt lọc, tích hợp các ưu điểm, phù hợp của 3 bộ sách giáo khoa đang có
Trao đổi với Tuổi Trẻ về vấn đề sách giáo khoa, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (thành viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội) cho rằng chủ trương của Bộ Chính trị nêu ra nhằm mục đích khắc phục những vướng mắc, bất cập trong việc triển khai thực hiện nhiều bộ sách giáo khoa thời gian qua, khẳng định trách nhiệm của Nhà nước trong lĩnh vực giáo dục và một trong những nội dung rất cụ thể là việc phát triển sách giáo khoa.
Bộ Giáo dục và Đào tạo có trách nhiệm biên soạn một bộ sách giáo khoa thống nhất, có chất lượng tốt nhất trong thời gian tới. Để thực hiện được việc này như các vấn đề được Tổng Bí thư nêu ra, theo bà Nga, cần chú ý đến bốn vấn đề.
Đầu tiên, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần rà soát lại toàn bộ chuẩn kiến thức trong chương trình để bảo đảm nội dung phù hợp, tránh tình trạng quá tải.
Thứ hai, quá trình biên soạn phải công khai, minh bạch, có sự tham gia rộng rãi, kết hợp của các nhà khoa học, chuyên gia có uy tín, trực tiếp giảng dạy giàu kinh nghiệm. Đồng thời phải được phản biện xã hội đầy đủ.
Điều này giúp tạo ra bộ sách gần gũi, phù hợp với tâm lý lứa tuổi, khả năng tiếp thu của học sinh cũng như tránh được sai sót, bảo đảm tính khoa học và phù hợp thực tiễn.
Vì vậy cần xây dựng cơ chế thẩm định, đánh giá độc lập, khách quan, tránh tình trạng hình thức hoặc "đóng khung" cứng nhắc. Việc thẩm định phải hướng tới chất lượng, không chỉ dừng ở việc "hợp thức hóa thủ tục".
Khâu triển khai phải đồng bộ, từ tập huấn đội ngũ giáo viên, bảo đảm cơ sở vật chất đến việc hỗ trợ các địa phương còn khó khăn. Có như vậy bộ sách mới thực sự đi vào cuộc sống, không gây thêm áp lực cho phụ huynh, học sinh và giáo viên.
Thứ ba, việc xử lý các bộ sách giáo khoa đã có cũng là một vấn đề cần được giải quyết hợp lý.
Bà Nga nói chúng ta ủng hộ chủ trương bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc nhưng không nên loại bỏ ngay ba bộ sách giáo khoa phổ thông đã được phê duyệt hiện nay (gồm Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức với cuộc sống và Cánh diều) bởi những bộ sách này cũng được biên soạn rất công phu, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã thẩm định chặt chẽ, khoa học, nếu loại bỏ có thể gây lãng phí.
Sau này các trường, giáo viên và học sinh cần coi các bộ sách giáo khoa này là những tài liệu tham khảo bổ ích, góp phần đa dạng hóa kiến thức, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.
Tuy vậy cũng cần có biện pháp quản lý sát sao, phù hợp, tránh tình trạng lạm dụng sách tham khảo, tạo ra những áp lực không đáng có cho học sinh như đã xảy ra thời gian qua.
Phụ huynh và học sinh chọn mua sách giáo khoa cho năm học mới tại nhà sách Minh Khai, TP.HCM - Ảnh: NHƯ HÙNG
PGS.TS Trần Xuân Nhĩ, nguyên thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhấn mạnh nếu được giao nhiệm vụ, chỉ một thời gian ngắn ông có thể xây dựng được chương trình, kế hoạch cũng như làm một bộ sách giáo khoa thống nhất.
Nói về giải pháp của mình, ông Nhĩ chỉ rõ để có một bộ sách giáo khoa chất lượng nhất, không nên phủ nhận hoàn toàn các bộ sách đã có bởi những ưu điểm của từng bộ, đã được thẩm định, phê duyệt chặt chẽ.
Vì vậy cách làm nhanh nhất, tiết kiệm nhất là Bộ Giáo dục và Đào tạo nên thành lập các hội đồng chuyên môn, mời các tác giả của ba bộ sách giáo khoa hiện tại đến trình bày, nêu rõ quan điểm về các ưu điểm, mặt tốt, hay của các bộ sách, từng cuốn sách thể hiện. Sau đó hội đồng sẽ có đánh giá, chắt lọc, chọn lấy những nội dung, cách thể hiện tốt nhất, ưu việt nhất từ các bộ sách đó.
"Từ đó cấu tạo nên một cuốn sách giáo khoa mới và nhiều cuốn sách sách giáo khoa sẽ tạo thành một bộ mới. Cách làm này sẽ tận dụng tối đa nguồn lực đã được đầu tư, tránh lãng phí thời gian, tiền bạc.
Đồng thời bảo đảm chất lượng khoa học và tính ưu việt của bộ sách mới. Với cách làm như vậy nếu triển khai quyết liệt, bài bản thì chỉ trong năm học 2025 - 2026 sẽ có bộ sách mới, tốt, thống nhất toàn quốc và không tốn nhiều công sức, kinh phí", ông Nhĩ nhấn mạnh.
Cô trò lớp 7B Trường THCS Phạm Hồng Thái (phường Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) trao đổi học tập cùng bộ sách Chân trời sáng tạo - Ảnh: MINH PHƯƠNG
Thống nhất một bộ sách giáo khoa không triệt tiêu sáng tạo, linh hoạt
PGS.TS Trần Xuân Nhĩ nhấn mạnh việc một bộ sách giáo khoa thống nhất sẽ không làm mất đi tính linh hoạt hay sáng tạo trong giáo dục bởi sách giáo khoa nên hiểu là tài liệu tham khảo để giáo viên dạy theo chương trình chứ sách giáo khoa không phải pháp lệnh và phải lấy học sinh làm trung tâm. Vì vậy vấn đề cốt lõi chính là phương pháp giảng dạy.
Thay vì chỉ truyền thụ kiến thức theo một chiều, giáo viên cần chuyển sang vai trò là người gợi mở, đưa ra câu hỏi để học sinh tự tìm tòi.
Thêm vào đó hiện nay khoa học, công nghệ đã rất phát triển, đặc biệt sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), chat GPT... đã giúp học sinh có thể dễ dàng tiếp cận với vô vàn nguồn thông tin trên Internet, từ đó mở rộng kiến thức và phát triển tư duy một cách chủ động.
Vì vậy vai trò của giáo viên phải chủ động, sáng tạo, tổ chức dạy theo hướng mở và tạo điều kiện cho học sinh tham gia quá trình xây dựng bài học, phát huy hứng thú, hợp tác nhóm và năng lực sử dụng công nghệ thông tin nhạy bén.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng đánh giá chủ trương một bộ sách giáo khoa thống nhất sẽ thiết lập một nền tảng chung, bảo đảm tính công bằng, thống nhất, khắc phục tình trạng phân tán, thiếu đồng bộ trong tiếp cận tri thức.
Đồng thời vẫn giữ được sự linh hoạt thông qua những phần mở, để các địa phương và nhà trường có thể bổ sung nội dung phù hợp với điều kiện thực tế.
Bà Nga khẳng định chủ trương một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc không phải phủ nhận những giá trị của mô hình "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" mà đây là sự kế thừa, chọn lọc có điều chỉnh cần thiết để đảm bảo phù hợp thực tiễn.
Bộ sách miễn phí cũng tác động xã hội sâu rộng và lâu dài
Đây là nhận định của đại biểu Bùi Hoài Sơn (Hà Nội) liên quan bộ sách giáo khoa thống nhất đã được nêu trong nghị quyết 71.
Theo ông Sơn, chính sách này trực tiếp giảm gánh nặng tài chính cho hàng triệu gia đình, đặc biệt ở các vùng nông thôn, miền núi, hải đảo, hộ nghèo, khó khăn... Các bậc phụ huynh sẽ yên tâm hơn, để nguồn lực gia đình có thể tập trung cho những nhu cầu khác cũng quan trọng không kém.
Nền giáo dục khi đó sẽ có cơ hội nâng cao chất lượng, bởi học sinh đi học không còn bị phân tâm bởi những lo toan thiếu thốn. Giáo viên cũng yên tâm giảng dạy khi biết rằng tất cả học trò của mình đều có đầy đủ sách để theo học...
Để triển khai chính sách này thành công cần giải pháp đồng bộ từ bố trí ngân sách, phân phối hợp lý, bảo đảm cơ chế cạnh tranh cho tới nâng cao nhận thức xã hội về giá trị của sách giáo khoa miễn phí.
Bên cạnh đó khi sách giáo khoa trở thành sản phẩm được cung cấp miễn phí, nguy cơ lãng phí có thể nảy sinh nếu thiếu các cơ chế quản lý và giám sát chặt chẽ.
Như nhiều em có thể không giữ gìn sách cẩn thận như trước vì tâm lý "của cho không", dẫn đến thất thoát, hư hỏng, buộc phải in ấn bổ sung với chi phí không nhỏ. Đồng thời hệ thống phân phối sách cần được tổ chức khoa học, kịp thời, tránh tình trạng nơi thừa, nơi thiếu...
Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội) cũng cho rằng chủ trương cấp sách miễn phí là tin vui đối với các gia đình học sinh.
Tuy nhiên để thực hành tiết kiệm, chống lãng phí ngân sách nhà nước cần nghiên cứu mô hình đưa sách giáo khoa vào thư viện nhà trường, cho học sinh mượn để sách được dùng nhiều lần.
Học sinh Trường tiểu học Bích Sơn (Bắc Giang) trong giờ học theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và sách giáo khoa mới - Ảnh: VĨNH HÀ
Bộ Giáo dục và Đào tạo phải có quyết tâm
Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội TP Huế) cho rằng để sớm cung cấp được một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc đòi hỏi Bộ Giáo dục và Đào tạo phải có quyết tâm, quyết liệt trong thực hiện đúng, đầy đủ, nghiêm túc chủ trương, nghị quyết của Đảng. Trong đó, như Tổng Bí thư đã nêu ra, ngành phải trả lời rõ khi nào làm được việc này.
Bà Sửu cũng đồng ý với việc lập hội đồng chung để rà soát, tổng kết, đánh giá lại việc đổi mới sách giáo khoa thời gian qua đã được thực hiện thế nào và xác định những ưu điểm, hạn chế của từng bộ sách, việc giảng dạy... rồi lựa chọn, kết nối, tích hợp lại với nhau thành một cuốn, một bộ sách giáo khoa.
Theo bà Sửu, cách này có thể làm được ngay, không cần biên soạn lại từ đầu một cuốn sách giáo khoa, không tốn kém kinh phí.
Bà Sửu nhấn mạnh khâu triển khai phải đồng bộ, từ tập huấn đội ngũ giáo viên, bảo đảm cơ sở vật chất đến việc hỗ trợ các địa phương còn khó khăn. Có như vậy bộ sách sách giáo khoa mới thực sự đi vào cuộc sống, không gây thêm áp lực cho phụ huynh, học sinh và giáo viên.
* TS HỒ VĂN HẢI (giảng viên Trường ĐH Sài Gòn):
4 điều kỳ vọng
Có bốn điều tôi kỳ vọng và mong muốn về một bộ sách giáo khoa dùng chung cho tất cả học sinh trên toàn quốc như sau:
Thứ nhất, bộ sách giáo khoa phải tích hợp được các trình độ học tập, văn hóa vùng miền vào trong các môn học.
Ví dụ về trình độ, ngoài học sinh bình thường cần có hệ thống bài tập nâng cao dành cho những học sinh giỏi mà trong các chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi các em được học theo một chương trình riêng (phát triển năng lực cá nhân theo thuyết IQ...).
Thứ hai, bộ sách phải đảm bảo tính đa dạng về kiến thức, kỹ năng để các học sinh có thiên hướng khác nhau có điều kiện phát huy sở trường theo thuyết đa trí tuệ và thuyết kiến tạo.
Thứ ba, bộ sách phải đảm bảo nguyên tắc chung là học đi đôi với hành, học cái gì thì kiểm tra đánh giá trên cái đó, bỏ ngay quan điểm ra đề ngoài nội dung giáo dục, làm như thế khác gì đánh đố học sinh, thầy cô giáo và vô hiệu hóa sách giáo khoa. Trong nội dung học đã có khung đánh giá: biết, hiểu, vận dụng và vận dụng cao, nếu muốn học sinh sáng tạo thì phần liên hệ bên ngoài không quá 30% tổng số điểm.
Thứ tư, khi ra sách giáo khoa, Bộ Giáo dục và Đào tạo đồng thời phải rà soát lại các chương trình bồi dưỡng, loại bỏ các chương trình bồi dưỡng vô bổ, các công việc báo cáo, giao thêm, làm thay của giáo viên để giáo viên tập trung vào thảo luận chuyên môn, tự học và nghiên cứu tài liệu giáo dục để nâng cao năng lực và kỹ năng giảng dạy.
* Ông VÕ KIM BẢO (tổ trưởng tổ ngữ văn Trường THCS Nguyễn Du, TP.HCM):
Mong bộ sách giáo khoa thống nhất về kiến thức, thuật ngữ, quan điểm khoa học
Với tình hình, đặc điểm của đất nước hiện tại, việc sử dụng chung một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc là điều cần thiết. Tuy nhiên việc soạn sách giáo khoa không phải là việc nhỏ, người thực hiện sách giáo khoa lại chính là các thầy cô giáo. Việc lấy ý kiến những người làm việc trực tiếp với sách giáo khoa là điều rất cần thiết.
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã đi vào thực tiễn đủ lâu để chúng ta thấy được những ưu điểm và hạn chế của nó.
Mong muốn của giáo viên chúng tôi là được đóng góp ý kiến cho các chuyên gia để phát huy những ưu điểm và khắc phục những hạn chế đang tồn tại của khung chương trình hiện hành.
Như vậy chúng ta không phải bồi dưỡng, tập huấn giáo viên lại từ đầu. Thêm vào đó chúng ta có thể hoàn thiện, làm tốt hơn nữa các giá trị của chương trình giáo dục hiện hành.
Riêng với môn ngữ văn mà tôi giảng dạy, tôi khá hài lòng với khung chương trình hiện hành với nhiều điểm tiến bộ, tránh được việc học văn mẫu, học chay, học vẹt ở môn ngữ văn, phù hợp với yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực người học.
Bản thân tôi và nhiều thầy cô giáo khác khi thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã tham khảo rất nhiều tài liệu, nhất là tham khảo các bộ sách giáo khoa mà mình không trực tiếp dạy. Qua đó tôi nhận thấy rõ hai vấn đề như sau:
- Cùng một nội dung kiến thức nhưng có sự chênh lệch khá rõ về dung lượng, độ khó và cả thuật ngữ ở các bộ sách giáo khoa. Có những thuật ngữ, khái niệm mà mỗi bộ sách giáo khoa trình bày theo một hướng tiếp cận khác nhau khiến người dạy và người học (nếu người học chuyển sang học bộ sách giáo khoa khác) sẽ có phần bối rối.
- Mỗi bộ sách giáo khoa có một điểm mạnh riêng. Đối với tôi, tôi rất tâm đắc với cách thức biên soạn phần viết (làm văn) ở bộ sách Chân trời sáng tạo vì sự khoa học, rõ ràng, cụ thể, có bài viết tham khảo phù hợp với trình độ học sinh.
Ở bộ sách giáo khoa ngữ văn Kết nối tri thức với cuộc sống, tôi lại thấy phần thực hành tiếng Việt rất hay, khoa học, các dạng bài tập phong phú và tinh tế. Bộ sách giáo khoa Cánh diều có sự lựa chọn các văn bản hay; một số nội dung hàn lâm về thi pháp học và lý luận văn học được trình bày khá tường minh, dễ hiểu với học sinh.
Từ đó, khi thống nhất một bộ sách giáo khoa dùng chung cả nước, chúng tôi rất mong muốn các chuyên gia đã từng soạn ba bộ sách có thể ngồi lại với nhau để có sự thống nhất cao độ về kiến thức, thuật ngữ, quan điểm khoa học... và cũng như là phát huy thế mạnh ở mỗi bộ sách riêng biệt vào một bộ sách giáo khoa thống nhất để có thể mang lại những điều tốt đẹp nhất cho học sinh.
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận