Hai nhà sáng chế người Kenya Moses Kiuna (trái) và David Gathu thử nghiệm cánh tay giả được chế tạo từ rác thải điện tử. Ảnh: afp.com

Phòng thí nghiệm tự chế nằm ở vùng ngoại ô thủ đô Nairobi (Kenya) của 2 "nhà sáng chế tự thân" Moses Kiuna, 29 tuổi và anh họ David Gathu, 30 tuổi, chính là nơi đã nuôi dưỡng ý tưởng tái chế rác thải điện tử thành bộ phận giả để lắp cho người thật.

Từ những bộ phận của các thiết bị điện tử đã bị bỏ đi, bộ đôi này đã tạo ra cánh tay giả đầu tiên vào năm 2012 sau khi chứng kiến một người hàng xóm không may mất một cánh tay trong một vụ tai nạn lao động. Đến nay, cả hai tự tin khẳng định phiên bản tay giả mới nhất của họ đã có những cải tiến quan trọng so với phiên bản đầu tiên này.

Theo đó, bộ thu của những tai nghe cũ được 2 nhà sáng chế (chưa từng qua trường lớp chính quy nào) tận dụng để thu tín hiệu từ não bộ và chuyển đổi thành dòng điện trước khi dẫn qua 1 máy phát để phát lệnh điều khiển cánh tay hoạt động như mong muốn của người dùng. Quá trình xử lý từ suy nghĩ đến hành động gói gọn trong 2 giây.

Chia sẻ về động lực thôi thúc hành động, 2 anh em người Kenya cho biết những lần phải chứng kiến người khuyết tật chật vật xoay xở trong mọi hoạt động đã khơi dậy trong lòng họ quyết tâm làm gì đó để giúp cuộc sống của những con người này trở nên dễ dàng hơn. Cánh tay giả đầu tiên của bộ đôi được chế tạo dựa trên mong muốn của người hàng xóm đã giúp người này có thể tự làm mọi việc quanh nhà. 

Trên thực tế, chi phí cho các bộ phận nhân tạo khá cao khiến tỷ lệ người khuyết tật có thể tiếp cận những thiết bị này trên thế giới chỉ ở mức 10%. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng cảnh báo rằng việc có quá ít người có nhu cầu được tiếp cận và sử dụng các thiết bị nhân tạo càng làm tăng thêm gánh nặng cho những người khuyết tật. Điều tương tự cũng xảy ra ở Kenya khi chi phí nhập khẩu các bộ phận nhân tạo rất cao.

Trước thực trạng đó, hai anh em Gathu và Kiuna đã luôn tự đặt ra câu hỏi bản thân có thể làm gì để giúp đỡ chính những người Kenya. Và họ đã tìm thấy câu trả lời từ những bãi phế liệu. Ngay từ khi còn đi học, cả hai đã lang thang ở khắp các bãi phế liệu quanh thủ đô Nairobi để tìm kiếm những thiết bị điện tử bị bỏ đi và về tái chế thành nhiều sản phẩm sáng tạo.

Dù nền giáo dục truyền thống quá "chật hẹp" với trí tò mò của cả 2 khiến Gathu đã nghỉ học ở tuổi 17 trong khi Kiuna cũng bỏ dở chương trình học đại học nhưng không vì thế mà họ từ bỏ niềm đam mê học hỏi và tìm tòi. Quyết tâm đó được thể hiện rất rõ bên trong phòng thí nghiệm tự chế treo 2 bức chân dung của nhà khoa học đại tài Albert Einstein. Những giá sách trong phòng thí nghiệm chật cứng những cuốn sách khoa học, những bức tường được ghép lại từ các tấm kim loại cũng treo đầy sơ đồ giải phẫu người và hệ thống tuần hoàn.

Để có thể tạo ra những cánh tay giả, họ đã mày mò tự đọc sách về kiến thức sinh lý học thần kinh, đã tìm tới các bác sĩ để được nghe giải thích rõ hơn về những từ ngữ chuyên môn.

Cánh tay giả chỉ là một trong số những sáng chế của bộ đôi người Kenya. Khi đại dịch COVID-19 hoành hành, hai anh em đã chế tạo ra thiết bị khử trùng tiền giấy bằng công nghệ hồng ngoại và sau đó là máy phát điện sử dụng năng lượng xanh theo cơ chế chuyển oxy thành điện năng, góp phần giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.

Mukuria Mwangi, người sáng lập trường Jasiri Mugumo ở Nairobi, tin rằng hai anh em Gathu và Kiuna đã chứng minh người châu Phi có thể đóng góp đáng kể cho công nghệ và khoa học. Ông Mwangi thường xuyên mời cả 2 tới hướng dẫn cho trẻ em ở trường để trao đổi và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ Kenya.

Đổi mới sáng tạo là điều cần thiết để thúc đẩy sự phát triển trong tương lai nhưng Kenya không đủ điều kiện về giáo dục và nguồn lực tài chính để nuôi dưỡng nhân tài trong lĩnh vực này. Thực trạng được phản ánh rõ qua từng lớp bụi phủ trên những chồng dự án và phát minh bên trong phòng thí nghiệm của cặp anh em Gathu và Kiuna. Cả hai cho biết họ không thiếu ý tưởng khả thi về mặt thương mại mà chỉ thiếu vốn và sự hỗ trợ nhưng vẫn luôn hy vọng vào một ngày, những cánh tay giả và những phát minh của mình sẽ làm nên ngành kinh doanh phát đạt trong tương lai./.