Em bé khóc khi được các võ sĩ sumo nghiệp dư bế nâng lên tại một ngôi đền ở Tokyo - Ảnh: REUTERS

Theo thống kê của Bộ Y tế Nhật Bản, năm 2018, Okinawa là tỉnh duy nhất của Nhật Bản có 15.732 trẻ ra đời, trong khi số người chết là 12.157. Năm ngoái, trong khi số trẻ sinh ra trên toàn nước Nhật đạt mức thấp nhất kể từ năm 1899, tỉ suất sinh chung của Okinawa là 1,89, so với Tokyo là 1,2 và trung bình toàn quốc là 1,42.

Muốn nhiều con để lập đội bóng chày

Phụ nữ Okinawa nhìn chung có xu hướng có con đầu lòng sớm hơn các nơi khác ở Nhật. 12% bà mẹ có con đầu tiên ở đây nằm trong nhóm tuổi 20-24 (tỉ lệ này của toàn quốc là 8%), theo thống kê của chính quyền địa phương từ năm 2017.

Các cặp vợ chồng ở đây cũng kết hôn sớm hơn. Tuổi trung bình kết hôn của người dân Okinawa trong năm 2018 là 28,8 với nữ và 30 với nam. Trong khi đó tỉ lệ này trên phạm vi toàn quốc là 29,4 với nữ và 31,1 với nam.

Báo South China Morning Post dẫn nhận định của bác sĩ nhi khoa Yasutsugu Imanishi, nhiều người trong số đã ly hôn ở đây cũng đã tái hôn và sinh thêm con. Theo bác sĩ này, không có gì lạ khi các phụ nữ Okinawa vẫn tiếp tục sinh con ở tuổi 40.

Một trong số đó là chị Nozomi Ishikawa, một thập kỷ sau khi sinh con đầu lòng, chị vừa tiếp tục làm mẹ lần thứ ba. "Việc này rất vất vả, nhưng tôi thích nó" - chị chia sẻ với truyền thông khi đón chào bé Rana thời gian qua.

Để làm như vậy, theo bác sĩ phụ khoa Kazuya Kamiyama, ngày càng nhiều người hơn nhờ tới sự hỗ trợ của phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Ông Kazuya Kamiyama ước tính cứ 20 bé chào đời tại Bệnh viện Nanbu Tokushukai ở Okinawa nơi ông làm việc, có 1 bé được sinh từ phương pháp IVF.

Cũng theo ông Kamiyama, động lực lớn cho xu hướng sinh nhiều con ở Okinawa bắt nguồn từ các kỳ vọng xã hội. Các gia đình ở đây thường đông người và mọi người đều muốn có nhiều con.

Bất kể thực tế số gia đình có từ 2 đến 3 con đang ngày càng hiếm hơn trong xã hội "già hóa" rất nhanh ở Nhật, tại Okinawa vẫn còn những bà mẹ như chị Itsuki Shimoji, 35 tuổi, từng mong có tới 9 đứa con để lập được nguyên... đội bóng chày. Mặc dù đã "cố hết sức" thì lúc này chị mới chỉ có được 3 đứa, nhưng với người mẹ này, "mỗi ngày đã luôn đầy ắp niềm vui".

Theo nhà nhân loại học Thang Leng Leng - tiến sĩ của khoa Nhật Bản học Trường ĐH Quốc gia Singapore (NUS), việc sinh nhiều hơn hai con giống như một "chuẩn mực xã hội" được chấp nhận rộng rãi tại Okinawa, theo kiểu "đây là điều nên như vậy".

Con dao hai lưỡi

Mặc dù đặt trong bối cảnh chung, bức tranh sinh sản ở Okinawa khá tích cực. Nhưng phó giáo sư Takeshi Hamano của ĐH Kitakyushu cảnh báo thực tế này có thể là con dao hai lưỡi và phần nào phản ánh nền kinh tế còn nghèo ở đây.

Về mặt lịch sử, Okinawa là một trong những tỉnh nghèo nhất ở Nhật Bản. Đây cũng là nơi có tỉ lệ việc làm không ổn định cao nhất, tỉ lệ thanh thiếu niên mang thai và tỉ lệ ly hôn cũng cao.

"Từ phương diện sinh sản, Okinawa sẽ là nơi tốt để tăng trưởng dân số, nhưng tỉ suất sinh cao của địa phương cho thấy Okinawa bị loại khỏi sự phát triển kinh tế và công nghiệp" - ông Takeshi Hamano nói.

Mặc dù việc nuôi một đứa trẻ tại Okinawa được xem là ít tốn kém hơn các nơi khác, nhưng theo ông Takeshi Hamano, một phần nguyên nhân là vì địa phương này cũng có ít người theo học ĐH hơn.

Đây cũng là điều mà giáo sư sinh học Kazumitsu Kinjo tại ĐH Quốc tế Okinawa mô tả như một "sự thật bất tiện của Okinawa". Khi có quá ít người dân Okinawa vào ĐH, họ sẽ có xu hướng kết hôn và ly hôn sớm hơn trong cái vòng luẩn quẩn đói nghèo.

Tuy nhiên, nếu đặt phương diện kinh tế sang một bên, hầu hết các chuyên gia và cư dân đều đồng tình cho rằng bất kể mức thu nhập nhìn chung thấp hơn các nơi khác, người dân Okinawa lại có một đời sống tinh thần nhẹ nhõm, "bớt căng thẳng" so với mặt bằng chung.

Theo nhà nhân loại học Thang Leng Leng, có "một kiểu văn hóa vùng nhiệt đới thư thả hơn (ở Okinawa) so với phần còn lại của Nhật. Người Okinawa không quá chặt chẽ về giờ giấc như những nơi khác".

Môi trường sống phần lớn là nông thôn ở Okinawa cũng có những lợi thế nhất định. Như chị Erena Nishishiraho, bà mẹ có 5 con nhưng vẫn đang đi làm, cho biết đây quả là nơi lý tưởng để chị có thể nuôi 5 cô con gái tuổi từ 1-15. "Có đủ không gian để tôi nuôi 5 đứa con mình ở đây, và mọi người luôn khoan dung, nhân hậu" - chị nói.

Dòng sách mang cảm hứng giải mã sự 'thần kỳ' của Nhật Bản.

TTO - Cùng với tinh thần khởi nghiệp và kiến tạo quốc gia đang được giới trẻ Việt Nam chú ý, thị trường gần đây xuất hiện nhiều đầu sách về câu chuyện Nhật Bản cũng trong mạch cảm hứng này.