Người dân nộp sổ bảo hiểm y tế khám bệnh tại Bệnh viện Q.Bình Thạnh, TP.HCM - Ảnh: HỮU KHOA

Chính sách BHYT của VN hiện không công bằng mà theo kiểu cào bằng, do vậy chính sách này cũng không căn cứ vào nguyên tắc người hưởng lợi, tức người có nhu cầu khám chữa bệnh nhiều hơn thì chi trả nhiều hơn, mà dựa trên thu nhập, dẫn đến người đóng mức cao cũng được chi trả như với người đóng thấp.

Trong khi ở các nước, chính sách BHYT không chỉ phân theo độ tuổi mà còn theo ngành nghề, những người làm việc trong điều kiện rủi ro cao về nguy cơ bệnh tật thì mức đóng cũng khác với người làm nghề trong điều kiện lý tưởng về bảo đảm sức khỏe. Một số quốc gia còn có quỹ bảo hiểm theo từng loại bệnh, điều đó cho thấy sự đa dạng trong thiết kế các gói dịch vụ BHYT.

Thêm vào đó, tình trạng, điều kiện con người khác thì nhu cầu về chất lượng khám chữa bệnh cũng khác nhau, nếu cứ cào bằng, “đầu ra” chất lượng khám chữa bệnh giống nhau dù đóng thấp hay cao thì khó khuyến khích cũng như đảm bảo công bằng cho người đóng bảo hiểm.

Việc chất lượng bảo hiểm được cung ứng một cách đại trà cũng làm xảy ra tình trạng dịch vụ BHYT có khi lại cao hơn mức cần thiết với nhóm chi trả thấp nhưng lại không đáp ứng nhu cầu dịch vụ của nhóm chi trả cao. Có thực tế hiện nay, doanh nghiệp bên cạnh mua BHYT bắt buộc vẫn mua thêm BHYT của các công ty bảo hiểm do họ không hài lòng về các dịch vụ khám chữa bệnh của gói BHYT bắt buộc cung cấp.

Chúng ta đều đồng ý bản chất của bảo hiểm là phân chia, bù đắp rủi ro trong xã hội, lấy của những người có điều kiện nhưng chưa cần sử dụng đến trợ giúp những người kém may mắn hơn, bao bọc cho người có thu nhập thấp hơn, một phần nào đó câu chuyện này đáp ứng được yêu cầu tái phân phối xã hội. Nhưng thực tế, chúng ta vẫn có thể trợ cấp sai nhóm đối tượng, đó là những người có điều kiện nhưng rảnh rỗi, cơ hội nghỉ ngơi của họ không làm mất lợi ích nền kinh tế nhưng lại thường xuyên sử dụng các phúc lợi của quỹ BHYT.

Theo tôi, cần chia thành những gói dịch vụ bảo hiểm theo các cấp như cơ bản, thông thường và gia tăng, có thể lấy thực trạng hiện nay để làm gói cơ bản. Những người có nhu cầu khám chữa bệnh chất lượng cao hơn nữa thì họ có thể tìm đến các dịch vụ của công ty bảo hiểm.

Chúng ta cần thiết kế lại, tái phân phối phúc lợi bảo hiểm và vẫn giữ mục tiêu người nghèo đảm bảo được lợi ích khám chữa bệnh.

Cách chi trả cũng như cung ứng dịch vụ BHYT của các nước khác nhau, khá đa dạng. Hàn Quốc, Nhật Bản hay Pháp đều triển khai chương trình bảo hiểm theo cách riêng nhưng vẫn đảm bảo cho người đóng bảo hiểm nhiều hơn sẽ được hưởng lợi nhiều hơn, chứ không thể đóng khác nhau mà hưởng lợi ích giống nhau.

Muốn vậy, cần xóa bỏ độc quyền nhà nước trong BHYT vì sự độc quyền hiện nay đang dẫn đến nhiều hệ quả, như định phí bảo hiểm cao, dồn lên gánh nặng doanh nghiệp... Quản trị yếu kém còn chuyển gánh nặng chi phí hành chính và quản lý yếu kém vào phí do Nhà nước không có động cơ cạnh tranh để hoạt động một cách hiệu quả.

Tuy hướng đến xóa bỏ độc quyền, chúng ta cũng không nên phân tán nguồn bảo hiểm bằng việc chia nhỏ các quỹ bảo hiểm. Cần đảm bảo tính hỗ trợ của dịch vụ bảo hiểm, khuyến khích người mua bảo hiểm nhưng không gạt người nghèo qua bên lề các dịch vụ khám chữa bệnh có chất lượng.