Phóng to

Sạt lở nghiêm trọng tại vàm Cái Cám, xã Tân Hải, huyện Phú Tân, Cà Mau - Ảnh: Tấn Thái

Cả tuần nay, ông Tám Tuyết (Lê Văn Tuyết, ấp Mỹ Bình, xã Phú Tân, huyện Phú Tân, tỉnh Cà Mau) luôn thấp thỏm mỗi khi nhìn về phía đầu vàm Mỹ Bình hướng về biển Tây. Cách đây mấy hôm, hàng xóm của ông - anh Hai Đậm - phải bỏ nhà tháo chạy trong đêm vì sóng biển tấn công.

Biển “đuổi” dân

Theo ông Dương Tiến Dũng - phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, từ năm 2009 đến nay tỉnh đã đầu tư khoảng 150 tỉ đồng để khắc phục nạn sạt lở bờ biển Tây, nhưng triều cường dâng cao kèm theo sóng to tiếp tục tàn phá nhiều đoạn xung yếu của tuyến đê này. Còn để làm toàn tuyến thì khả năng ngân sách tỉnh không đáp ứng nổi.

“Từ huyện Năm Căn về đây cất nhà ở cách bờ biển tới 20m. Nhưng chỉ ở được khoảng năm tháng thì đất lở tới trước mặt nhà. Nhiều lúc biển động, sóng dập vào bờ nước văng cao tới nóc nhà. Chịu không nổi nên anh Đậm dọn nhà bỏ xứ đi luôn. Còn tôi, chắc cũng nay mai...” - chỉ tay về vàm Mỹ Bình, ông Tuyết bỏ lửng câu nói.

Tại khu vực sạt lở, đất cặp bờ biển khoét sâu như hình răng cưa, những cây mắm, đước hơn một năm tuổi bị sóng bứng bật gốc nằm la liệt. Phần đê biển phía bên ngoài lở mất chỉ còn lại những bụi cây ngã xiêu vẹo trơ gốc. Còn bên trong - ngay mũi đầu doi vàm Mỹ Bình - đất nhô ra khoét sâu hàm ếch và bị sóng biển bào mòn theo từng giờ. Người dân khu vực này khẳng định không lâu nữa phần đất này sẽ bị sóng nuốt chửng, kéo luôn ra biển...

Ngược về phía vàm Cái Cám (xã Tân Hải, huyện Phú Tân) hơn 6km, nạn sạt lở diễn ra nghiêm trọng hơn. Chị Trần Vân Bảy - nhà ngay vàm Cái Cám - buồn bã nói: “Đất lở đã sát bên hông nhà tôi nhưng giờ tôi chẳng biết đi đâu vì gia đình không có đất. Về đây sống gần chục năm tới giờ đã dời nhà đến bốn lần. Ngày trước nhà cất phía ngoài kênh Lô Ba cách đây cả trăm mét. Lở tới đâu dời vô tới đó, giờ lở nữa hổng biết dời đi đâu”.

Người dân sống tại khu vực vàm Cái Cám cho hay những con sóng dữ “ăn rừng, ăn đất” ít nhất 5m về hướng bờ vào mùa biển động hằng năm. Vô hình trung nhà dân bị “đuổi” dần vào sâu trong bờ và hiện nhiều người chẳng còn đất để di dời. Trong khi đó, gần khu vực này có chủ trương xây dựng khu tái định cư để di dời người dân vào nhưng đến nay vẫn còn trên giấy.

Giữ rừng để giữ đê

Chuyến khảo sát thực tế mới đây trên toàn tuyến đê biển Tây thuộc các huyện U Minh, Trần Văn Thời, Phú Tân..., ngành chức năng tỉnh Cà Mau phát hiện ba điểm sạt lở nghiêm trọng tại ba khu vực xung yếu là: Nam Đá Bạc, Nam Lung Ranh và Cái Cám. Những điểm nêu trên, sóng biển gây lở một đoạn dài gần 1.500m bờ biển, cuốn mất rừng phòng hộ, có đoạn rừng chỉ còn khoảng 20m là tới chân đê, đe dọa vỡ đê bất cứ lúc nào.

Ông Nguyễn Long Hoai - chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Cà Mau - lo lắng nói tỉnh đang tranh thủ xin thêm nguồn vốn xử lý khẩn bằng giải pháp kè ngầm tạo bãi ba đoạn trên. Trong khi chờ vốn đã vận động đơn vị thi công bỏ vốn làm trước nhưng rất khó thi công vì sóng to, gió mạnh. “Mới đây, họ điều hai sà lan chở kè ly tâm dự ứng lực nhưng chưa tới nơi thì sà lan bị sóng biển nhấn chìm, hiện chưa trục vớt được” - ông Hoai cho hay.

Theo ông Hoai, để chống lở đê biển, Bộ NN&PTNT đưa ra giải pháp làm đê mới cách đê hiện hữu 100m. Song làm theo cách ấy chỉ mang tính “chạy lở”, mất nhiều đất đai, tiêu tốn thêm tiền tỉ để di dời và tái định cư cho hàng ngàn hộ dân, trong khi đê mới cũng sẽ tiếp tục bị sóng biển xói mòn.

Phương án làm đê mới không khả thi, ngành chức năng Cà Mau nhận ra việc chống lở tốt nhất là phải giữ được rừng, mà muốn giữ rừng phải tìm cách hạn chế tác động trực diện của sóng biển. Năm 2009, giải pháp thi công kè ngầm tạo bãi được thí điểm trên đoạn dài 300m tại vùng biển Tây (huyện U Minh). Kể từ ngày kè này hoàn thành đến nay, ngoài giảm áp lực của sóng biển, ngành chức năng quan sát mé trong của đoạn kè đã có cây rừng tái sinh.

Ông Tô Quốc Nam - phó giám đốc Sở NN&PTNT Cà Mau - cho biết theo giải pháp này, tại những điểm sạt lở sẽ đầu tư xây dựng hai hàng cọc bêtông ly tâm dự ứng lực hướng ra biển, cách bờ 50-100m. Cọc bêtông loại tròn, dài 6m đóng liền kề hai dãy, mỗi dãy có khoảng cách 1,5m. Phần rỗng giữa hai hàng bêtông sẽ bỏ đá vào để bảo vệ. Khi sóng biển dội, kè sẽ làm giảm áp lực của sóng nhưng khi nước rút, lượng phù sa sẽ đọng lại phía trong bờ do vướng đá, lâu ngày sẽ bồi lắng tạo thành bãi, gầy lại rừng, bảo vệ đê.

“Loại kè này tuổi thọ thấp nhất cũng 15 năm. Sau chu kỳ năm năm làm tròn sứ mệnh tạo bãi và cây rừng đã lớn, những cọc bêtông và số đá ấy sẽ được nhổ lên, tiếp tục cắm xa ra biển 50m nữa. Theo đó, rừng và đất đai dần dần lấn xa ra biển” - ông Nam nói.

Tỉnh Cà Mau đã có tờ trình gửi bộ, ngành trung ương, xin kinh phí hỗ trợ để thực hiện đại trà dự án nâng cấp toàn tuyến đê biển Tây, trong đó có xây dựng kè chống sạt lở những đoạn xung yếu với chiều dài 6,4km bằng phương pháp này, ước kinh phí đầu tư trên 3.000 tỉ đồng, gần bằng tổng số thu ngân sách của Cà Mau trong một năm.

100 điểm sạt lở Tuyến đê biển Tây Cà Mau dài hơn 91km, hằng năm khoảng 80% chiều dài bờ biển này bị sóng biển xói mòn, cuốn thưa rừng phòng hộ. Toàn tuyến hiện có trên 100 điểm sạt lở với tổng chiều dài hơn 10km, đe dọa đến đời sống sinh hoạt, sản xuất của trên 26.000 hộ dân và gần 129.000ha đất sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản. Tỉnh Cà Mau từng dùng những cây cừ tràm cắm xuống ngăn sóng áp bờ, bảo vệ đê ở những điểm không còn rừng phòng hộ như: Vàm Tiểu Dừa, Cống Lung Ranh; Vàm Giáo Bảy và Cống Kinh Mới; Hương Mai-Rạch Dinh... nhưng sóng lớn đã cuốn tràm trôi ra biển. Giải pháp bằng rọ đá cũng được triển khai song hành nhưng tuổi thọ không lâu.