Kỳ 1: Cái chết của Chauncey Bailey

Ngày 21-6 tới đây, Tòa án bang California tại TP Oakland (Mỹ) bắt đầu xử vụ án gây xôn xao trong hơn hai năm trời, liên quan đến cái chết của một nhà báo...

Phóng to

Nhà báo Bob Butler dẫn chúng tôi đến hiện trường kể về câu chuyện của Bailey. Gần ba năm rồi nhưng ông vẫn buồn bã khi nhớ về người đồng nghiệp vắn số - Ảnh: H.T.

Không chùn bước

7g30 ngày 2-8-2007, Chauncey Bailey, cây bút điều tra của tờ Oakland Post (California, Mỹ), bước ra khỏi xe hơi để đi bộ đến tòa soạn ở đường 14, cách bãi đậu xe chỉ vài trăm mét. Phía bên kia đường, một người đàn ông mặc chiếc áo măngtô vội vã bước ra khỏi chiếc xe van, rảo bước đuổi theo Bailey.

Khi còn cách Bailey vài mét, người đàn ông giương khẩu súng ngắn giấu khuất trong áo choàng và “đoàng”... ”đoàng”. Hai phát súng đã khiến cây bút điều tra người da đen chết tại chỗ. Khi ấy Bailey 58 tuổi, để lại một vợ và một con trai.

Cảnh sát của TP Oakland không khó lắm để xác định thủ phạm hạ sát cây bút sắc sảo của tờ Oakland Post là Devaughndre Broussard - một tay đâm thuê chém mướn khét tiếng của TP Oakland (láng giềng San Francisco), phía bên kia cây cầu Golden Gate nổi tiếng.

Phóng to Chauncey Bailey lên phim Câu chuyện về Chauncey Bailey (ảnh) là nguồn cảm hứng để đạo diễn Carmen Madden vừa viết kịch bản, vừa làm phim với kinh phí 300.000 USD tiền túi của mình. Bộ phim mang tên Everyday black man đã được phát hành vào cuối năm 2009, với nội dung xây dựng hình tượng nhà báo Chauncey Bailey như một người hùng chống lại thế giới ngầm để bảo vệ cuộc sống bình yên của thành phố.

Nhưng giới báo chí thì không chịu như thế, và người ta đoan chắc rằng Devaughndre Broussard chỉ là “thiên lôi”. Vậy ai là ông chủ của Devaughndre Broussard?

Báo chí đã có băng ghi âm lại những cuộc điện thoại, những tin nhắn vào máy Chauncey Bailey với nội dung đe dọa. Bởi trước khi bị hạ sát, Bailey đang theo đuổi thực hiện điều tra về một tay trùm xã hội đen của TP Oakland là Yusuf Bey 4, ông chủ của tiệm bánh mang tên Your Black Muslim Bakery nổi tiếng nhất TP này.

Your Black Muslim Bakery được tạo dựng bởi ông Yusuf Bey vào năm 1968. Ông Yusuf có tất cả 42 người con. Các con trai của ông đều lấy tên Yusuf Bey, nhưng để phân biệt thứ tự thì gắn theo số sau cái tên, như Yusuf Bey 4 là người con trai thứ tư.

Khi ông chủ Yusuf Bey chết đi, có một điều lạ lùng là ông không để hiệu bánh lại cho các con, mà di chúc để lại cho người kế toán. Sau vài tháng thừa hưởng tiệm bánh, người kế toán đã biến mất khỏi cuộc đời này, không để lại vết tích gì.

Kế đến, tiệm bánh Your Black Muslim Bakery về tay người con trai cả của Yusuf Bey. Rồi không lâu sau đó anh này cũng biến mất y như người kế toán. Và Your Black Muslim Bakery về tay Yusuf Bey 4.

Nhà báo chuyên về điều tra Chauncey Bailey bắt tay vào tìm hiểu câu chuyện biến mất đầy bí ẩn của người kế toán và anh của Yusuf Bey 4. Chưa kể Yusuf Bey 4 còn là đối tượng tình nghi trong một số vụ bắt cóc, bảo kê hoạt động mại dâm ở TP Oakland. Không hiểu Chauncey Bailey điều tra đã lần tìm được đến đâu, nhưng ông đã nhận được những lời đe dọa từ Yusuf Bey 4 qua điện thoại, tin nhắn. Bất chấp, Chauncey Bailey vẫn tiếp tục công việc của mình cho đến buổi sáng oan nghiệt 2-8-2007.

Khi ông cảnh sát trưởng đi nghỉ mát

Trước những bằng chứng của báo chí đưa ra buộc cảnh sát TP Oakland phải tiếp tục vào cuộc, Yusuf Bey 4 đã phải vào tù với những bằng chứng không thể chối cãi y chính là người ra lệnh cho Devaughndre Broussard hạ sát nhà báo Chauncey Bailey.

Tuy nhiên, sự việc vẫn chưa dừng lại đó, khi các nhà báo tiếp tục đào xới câu chuyện này và họ phát hiện thêm nhiều điều thú vị khác.

Đó là nếu cảnh sát làm việc đàng hoàng hơn thì Chauncey Bailey đã không phải chết. Báo chí đã công bố những tài liệu cho thấy cảnh sát TP Oakland đã có kế hoạch bắt Yusuf Bey 4 vào ngày 1-8-2007, một ngày trước khi Chauncey Bailey bị giết, với lý do ông chủ hiệu bánh liên quan đến một số vụ bắt cóc, giết người khác. Tuy nhiên, kế hoạch khám xét tiệm bánh và bắt Yusuf Bey 4 bị hoãn lại một tuần, do cảnh sát trưởng TP Oakland Wayne Tucker bận đi... nghỉ mát!

Báo chí đã trưng ra hàng loạt bằng chứng như lệnh điều động các xe đặc chủng, lực lượng cảnh sát tham gia bắt Yusuf Bey 4... đã nằm trên bàn cảnh sát trưởng Wayne Tucker để chờ một chữ ký cuối cùng của ông, theo như kế hoạch đã định sẵn là ngày 1-8-2007. Vì vậy, nếu cảnh sát làm ăn đàng hoàng hơn, có trách nhiệm hơn thì Chauncey Bailey đã không bị chết. Lập luận của báo chí TP Oakland là như thế.

Nhà báo Bob Butler, một trong bốn người tham gia vụ điều tra đến đầu đến đũa của vụ án này, đã dẫn chúng tôi đến tận hiện trường và kể lại chi tiết của câu chuyện này. Ngày 21-6-2010, phiên tòa của bang California tại TP Oakland xử vụ án này sẽ bắt đầu, và có thể kéo dài vài tuần lễ. Song, có thể nói báo chí đã thành công khi buộc cảnh sát trưởng Wayne Tucker phải từ chức và thừa nhận sự tắc trách, thờ ơ của mình trong vụ án Chauncey Bailey.

Câu chuyện về vụ án Chauncey Bailey được xem là một trong những chiến công tiêu biểu của báo chí Mỹ, trong việc “chiến đấu” với các cơ quan chức trách nhằm đòi hỏi một thái độ làm việc mẫn cán hơn, nghiêm túc hơn. Đáng nói hơn, đó là một chiến công tiêu biểu của Trung tâm điều tra báo chí, một mô hình làm báo mới đang phát triển trong làng báo Mỹ.

__________

Tỉ phú Bill Gates và Quỹ Ford tài trợ 5 triệu USD cho Trung tâm điều tra báo chí để làm gì?

Kỳ tới: Uy tín là vấn đề sống còn