Bác sĩ Tetsu Nakamura trong thời gian thi công chuyển dòng sông Kunar năm 2008 - Ảnh: KYODO

Năm 1984, bác sĩ người Nhật Tetsu Nakamura tham gia hoạt động nhân đạo tại Pakistan. Ông ngạc nhiên nhận thấy phần lớn bệnh nhân là dân tị nạn đến từ Afghanistan. Năm 1991, ông quyết định lên đường đến tỉnh Nangarhar (miền đông Afghanistan).

Sau khi mở được một số phòng khám, ông lập ra bệnh xá. Người dân tỉnh Nangarhar đã trìu mến gọi ông là "bác Murad".

Lo cái ăn trước cho người dân

Mùa hè năm 2000, hạn hán hoành hành. Dân làng đưa con đến bệnh viện với cơ thể đầy chốc lở. Tháng 5-2001, Tổ chức Y tế thế giới thông báo 4 triệu dân Afghanistan sống trong đói kém và 1 triệu người chết vì suy dinh dưỡng.

Cuộc sống hết sức kinh khủng. Giếng cạn sạch nước. Dân làng giành giật nhau số nước ít ỏi còn lại. Nông nghiệp đình đốn. Nạn đói lăm le đe dọa. Vụ tấn công khủng bố ngày 11-9-2001 xảy ra. Mỹ đưa quân sang Afghanistan. Người dân lên đường chạy loạn. Đến khi họ quay về, xóm làng đã bị bom đạn tàn phá trong khi đồng ruộng khô hạn.

Choáng váng trước những gì đang chứng kiến, bác sĩ Tetsu Nakamura nhận ra điều quan trọng nhất là giúp người dân có cái ăn. Điều kiện đầu tiên để cải thiện tình hình là cung cấp nước uống lâu dài, vì nguồn nước không sạch là nguyên nhân chính gây tử vong. 

Ông nghiệm ra xây dựng hệ thống thủy lợi sẽ mang lại lợi ích hơn hàng trăm bác sĩ. Ông giải thích trên Đài truyền hình NHK: "Y học không thể giải quyết đói kém, khô hạn... Tôi không nghĩ rằng điều trị bệnh là vô ích, nhưng trước tiên phải giải quyết nguyên nhân gây bệnh và bảo đảm mọi người không mắc bệnh trước khi phải điều trị".

Với sự hỗ trợ của tổ chức phi lợi nhuận Peshawar, ông quyết định chuyển dòng sông Kunar để tưới cho thung lũng sa mạc Gamber ở huyện Khiwa. Sau khi tham khảo tài liệu của các chuyên gia Nhật, ông lên kế hoạch và thuyết phục người dân tham gia. 

Tất nhiên chỉ trong vài tuần một bác sĩ không thể trở thành kỹ sư thủy lợi, nhưng ông quyết không bỏ cuộc. Người dân địa phương đã giúp ông một tay, với mong mỏi cuộc sống của họ khấm khá hơn.

Quay về Nhật học cách làm kênh

Năm 2003, công trình nắn dòng sông Kunar bắt đầu. Các nhân công đào kênh bằng cuốc xẻng. Tin đồn lan ra, nông dân các làng xung quanh đổ xô đến giúp. Ai tham gia được trả khoản tiền công nho nhỏ. Đầu tiên, họ làm đê bằng các rọ đá. Sau đó, họ dùng máy xúc mang các tảng đá nặng vài tấn trên núi đi xa hàng chục kilômet về chặn dòng sông.

Sau nhiều lần thất bại vì đê không chịu nổi áp lực nước, ông Nakamura trở về Nhật. Ông nghiên cứu cách thức xây nhà dưới thời Edo (từ đầu thế kỷ 17 đến giữa thế kỷ 19) và hiểu ra rằng phải giảm áp lực nước bằng cách dựng các khối dạng xiên, chứ không phải khối vuông góc.

Tiến độ công trình có lúc gián đoạn vì nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) ở Afghanistan đối đầu với quân đội Mỹ, song cuối cùng công trình đã hoàn thành. Con kênh dài 25,5km lấy nước từ sông Kunar đã biến sa mạc Gamber cằn cỗi thành cánh đồng lúa mì đủ nuôi sống hàng ngàn người.

Năm 2003, bác sĩ Tetsu Nakamura được trao giải thưởng Ramon Magsaysay (được ví như giải Nobel châu Á). Năm 2008, ông thành lập tổ chức thiện nguyện Dịch vụ y tế vì hòa bình. Tháng 10-2019, tổng thống Afghanistan trao cho ông danh hiệu "Công dân danh dự". 

Nhiều người từng cảnh báo ông về tình hình nguy hiểm trong khu vực, nhưng ông mỉm cười trả lời: "Nếu vì người dân Afghanistan, tôi sẵn sàng chết".

Và sáng 4-12 vừa qua, ông đã ra đi vì một viên đạn trúng lá phổi bên phải khi chiếc xe bán tải chở ông cùng vài người rơi vào ổ phục kích. 

Hàng trăm người Afghanistan thương tiếc ông đã đăng ảnh trên các trang xã hội. Người phát ngôn tổng thống Afghanistan tuyên bố: "Bác sĩ Nakamura đã hi sinh cả đời mình để cải thiện cuộc sống người dân Afghanistan bằng cách cung cấp nước, xây đập và cải tiến nông nghiệp truyền thống".

Bác sĩ Mỹ chữa trị cho bé sơ sinh không có da

TTO - Khoảnh khắc lẽ ra hạnh phúc nhất trong cuộc sống của bà Priscilla Maldonado trở thành ác mộng khi đứa con trai vừa sinh của bà gần như không có da.