TS Kikuchi, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, phát biểu tại hội thảo - Ảnh: NHẬT ĐĂNG

Các vấn đề về hội nhập, tái cấu trúc của ASEAN đã được thảo luận tại Hội thảo thương mại, công nghiệp hóa và tái cơ cấu trong cộng đồng ASEAN do Trung tâm nghiên cứu Việt Nam và Đông Nam Á, Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu châu Á và toàn cầu hóa, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, ĐH Quốc gia Singapore tổ chức ngày 9 và 10-1 tại TP.HCM.

Chấp nhận cải cách cho cuộc chơi lớn

Tại hội thảo, các chuyên gia, học giả đã lấy Việt Nam làm ví dụ thực tiễn cho mối quan hệ giữa doanh nghiệp nhà nước và các doanh nghiệp đa quốc gia nước ngoài. Câu chuyện này mang điểm nhấn quan trọng giữa lúc ASEAN ngày càng chứng tỏ vị thế ngày càng tăng đối với các vấn đề chính trị và kinh tế toàn cầu.

Năm 2016 là thời điểm ASEAN bước vào tư thế một cộng đồng, và các quốc gia Đông Nam Á trở thành tâm điểm của những hiệp định thương mại quy mô như Hiệp định đối tác chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) hay Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP).

“ASEAN chắc chắn sẽ nhìn thấy tác động và tác động vào cục diện mới khi nằm giữa Ấn Độ và Trung Quốc, hai nền kinh tế phát triển bùng nổ hiện nay” - TS Vũ Minh Khương tại ĐH Quốc gia Singapore nhận định.

GS Eric D. Ramsletter tại Viện Nghiên cứu phát triển châu Á (Nhật Bản) trình bày về tầm quan trọng của các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp đa quốc gia nước ngoài trong nền kinh tế Việt Nam.

Lấy Việt Nam làm trường hợp nghiên cứu, GS Ramsletter khẳng định từ khi tiến hành cải cách kinh tế, mở cửa năm 1986 đến nay, các doanh nghiệp đa quốc gia ngày càng đóng vai trò quan trọng hơn trong nền kinh tế Việt Nam, mang lại lợi ích xuất khẩu lớn hơn trước đây.

Dữ liệu doanh nghiệp chỉ ra rằng cổ phần của doanh nghiệp nhà nước đã rút lại để tạo điều kiện cho doanh nghiệp nước ngoài tiếp cận nhiều hơn.

Đây sẽ là một hướng đi cần được chú trọng, và đòi hỏi chính phủ các nước ASEAN phải có sự chuẩn bị để tương thích với xu hướng hội nhập hiện nay.

“Bất kể số phận của TPP thế nào hoặc tiềm năng của RCEP ra sao, ASEAN, Nhật Bản cũng như các nước trong khu vực đều tồn tại các hiệp ước thương mại tự do từ trước.

Vì lẽ này, những công ty đa quốc gia sẽ đóng vai trò quan trọng hơn nữa và đòi hỏi các nước cần thực hiện chính sách mở cửa, tạo điều kiện một cách hợp lý cho xu hướng này” - TS Tomoo Kikuchi, giáo sư tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, nói với Tuổi Trẻ.

Còn nhiều khó khăn

TS Vũ Minh Khương cho biết thách thức của ASEAN trong quá trình cải cách, tái cơ cấu nằm ở chỗ mỗi nước tồn tại khúc mắc riêng, trong khi thế mạnh của các thành viên cũng khác biệt.

“Ví dụ Việt Nam có mức độ mở cửa và hội nhập rất lớn, nhưng còn gặp khó khăn trên những nước tính đường dài. Indonesia chủ trương thu hút nhân tài mạnh mẽ và rất đáng khen ngợi, song nước này lại có xu hướng khép kín hơn phần còn lại.

Philippines trong khi đó lại có hệ thống chính trị đặc thù. Ngay cả Singapore dù phát triển mạnh nhưng diện tích nhỏ và lại gặp vấn đề về động lực sau khi gần như chạm tới mức độ phát triển cao” - TS Vũ Minh Khương nói.

Các học giả nhìn nhận khả quan về hiệu quả từ sự mở cửa của Việt Nam, một trong những yếu tố quan trọng đưa Việt Nam bắt kịp và trở thành 1 trong 6 nền kinh tế phát triển nhất ASEAN đến năm 2016.

Theo TS Trần Đình Lâm - giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam và Đông Nam Á, để duy trì điều đó cần có sự cố gắng chung, vận động mọi nguồn lực để phát triển nội lực.

“Trước thời TPP chẳng hạn, Việt Nam đã mang tư tưởng mở cửa và hội nhập. Vì vậy trong thời kỳ mới, nội lực vẫn tiếp tục là yếu tố hàng đầu. Điều này bao gồm phát triển con người, nâng cao chất lượng tự thân, phát triển khoa học công nghệ, duy trì môi trường kinh doanh tốt để tạo sức hút và vị thế.

Một điểm quan trọng nữa là Việt Nam cũng như ASEAN cần có môi trường hòa bình để tập trung phát triển kinh tế” - TS Trần Đình Lâm nói.