Bác sĩ Phạm Ánh Ngân, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM cơ sở 3, cho rằng thức ăn đưa vào cơ thể đều ít nhiều kích hoạt đáp ứng của não và tác động đến "sức khỏe" lâu dài của bộ não.

Có những nhóm thực phẩm gây suy giảm các liên kết thần kinh, giảm tính dẻo của thần kinh và lâu dài ảnh hưởng đến các vùng não liên quan đến trí nhớ và phối hợp vận động.

Ngược lại, cũng có những nhóm thực phẩm - thảo dược được nghiên cứu cho thấy vai trò chống oxy hóa, bảo vệ tế bào thần kinh, giúp cải thiện trí nhớ và điều hòa cảm xúc.

Theo bác sĩ Ngân, nhiều nghiên cứu cho thấy một số thực phẩm - thảo dược có tác động hỗ trợ cho hoạt động của não bộ, cũng như bảo vệ tế bào thần kinh, như:

Bạch quả được chứng minh giúp tăng tuần hoàn não và là một chất chống oxy hóa. Nhiều nghiên cứu cho thấy Ginkgo Biloba có vai trò trong việc tăng cường nhận thức và giảm các rối loạn thần kinh.

Nghệ với các thành phần kháng viêm và chống oxy hóa, nhiều nghiên cứu cho thấy các hoạt chất trong nghệ có vai trò có lợi cho não cũng như giảm các triệu chứng của bệnh lý thần kinh do đái tháo đường và các vấn đề về sức khỏe tâm thần như trầm cảm.

Gừng có vai trò trong tăng cường hệ thống thần kinh trung ương, chống lão hóa.

Ngũ vị tử là một vị thuốc đông y quen thuộc, với vị chua, tính ôn, tác dụng dưỡng tâm an thần, bổ thận, sinh tân chỉ khát. Nhiều nghiên cứu cho thấy vai trò của ngũ vị tử trong việc cải thiện sự tập trung, điều hòa cảm xúc.

Toan táo nhân vị ngọt, tính bình, tác dụng dưỡng tâm an thần, liễm hãn. Là một vị thuốc dùng trong các bài thuốc điều trị mất ngủ, hồi hộp, cơ thể hư nhược.

Thạch xương bồ là vị thuốc thường được sử dụng để trừ đàm khai khiếu. Thạch xương bồ thường được sử dụng trong các bài thuốc đông y để khai khiếu tỉnh thần, dùng trong các thể bệnh đàm mê tâm khiếu, thường thấy sau đột quỵ hoặc trên những người bệnh có hội chứng sương mù não, Alzheimer.

Viễn chí vị cay đắng, tính ấm, quy kinh tâm thận, thường sử dụng trong các bài thuốc định tâm an thần, được nghiên cứu với tác dụng cải thiện trí nhớ.

Ba kích thiên vị cay ngọt tính ấm, quy kinh tâm thận, thường được sử dụng trong các bài thuốc bổ tâm thận, tráng dương. Nhiều nghiên cứu cho thấy vai trò chống oxy hóa, ứng dụng trong điều trị suy giảm trí nhớ.

Dâm dương hoắc vị cay tính ôn, quy kinh can thận, thường được dùng trong các bài thuốc bổ can thận, mạnh gân cốt, tráng dương. Nhiều nghiên cứu cho thấy vai trò tăng cường hormone androgen của dâm dương hoắc và tác động tăng cường tính dẻo dai của tế bào thần kinh.

Long nhãn vị ngọt, tính ấm, quy kinh tâm tỳ thận. Nhiều nghiên cứu cho thấy kết hợp chiết xuất long nhãn với dịch chiết hắc chi ma giúp cải thiện các tín hiệu thần kinh thông qua NGF ở mô hình chuột bị trầm cảm.

Thực phẩm ảnh hưởng không tốt đến não

Bác sĩ Ngân cho biết thêm, thức uống có đường, thực phẩm chế biến sẵn, rượu có thể ảnh hưởng không tốt đến não.

Thức uống có đường, bao gồm nước ngọt, các nước tăng lực trong thể thao, cho thấy tăng nguy cơ gây rối loạn dẫn đến đái tháo đường type 2, cũng như nguy cơ dẫn đến sa sút trí tuệ sớm.

Đường tinh chế (đường trắng và đường từ các loại ngũ cốc) có chỉ số GI (Glycemic Index) cao, đồng nghĩa với việc cơ thể sẽ hấp thu nhanh và tăng lượng insulin trong máu. 

Nhiều nghiên cứu cho thấy thực phẩm với chỉ số GI cao ảnh hưởng có hại đến trí nhớ của cả trẻ em và người lớn.

Bên cạnh đó, thay cho đường tinh luyện, chất làm ngọt nhân tạo, như aspartame, được tìm thấy trong các thực phẩm không đường, liên quan đến các rối loạn hành vi và nhận thức.

Aspartame có thể đi qua hàng rào máu não, làm gián đoạn quá trình dẫn truyền thần kinh, gây tác động tiêu cực đến cảm xúc và khả năng tư duy.

Theo các khuyến cáo, một người với cân nặng 68kg chỉ nên tiêu thụ lượng aspartame tối đa khoảng 3.400mg/ngày. Tùy theo các nhãn hàng, một gói chất làm ngọt nhân tạo chứa khoảng 35mg aspartame và một lon nước ngọt cho người ăn kiêng (340ml) chứa khoảng 180mg.

Thức ăn chế biến sẵn góp phần tăng lượng chất béo dư ở các tạng, góp phần gây suy giảm mô não.

Thực phẩm chế biến sẵn như khoai tây chiên, mì ăn liền, bắp rang, các phần ăn được đóng gói sẵn, một trong những tác động của thức ăn chế biến sẵn lên não là làm suy giảm các yếu tố dinh dưỡng thần kinh như BDNF (brain-derived neurotrophic factor). 

BDNF được tìm thấy ở nhiều vị trí khác nhau trong não, bao gồm cả vùng hải mã, liên quan đến học tập và trí nhớ dài hạn.

Bên cạnh đường và chất béo trong thực phẩm chế biến sẵn, rượu và nicotine từ khói thuốc lá cũng là những chất gây hại cho hoạt động của não bộ.

Những tác động lâu dài của các chất trong thực phẩm gây ảnh hưởng không tốt lên não đã được nghiên cứu như tăng nguy cơ rối loạn nhận thức và suy giảm trí nhớ; gây teo một số vùng não nhất định và giảm khả năng dẫn truyền giữa các tế bào não.

Đồng thời làm thay đổi chức năng dẫn truyền thần kinh, gây mất cân bằng các chất dẫn truyền như serotonin, dopamin, GABA trong não; gia tăng quá trình lão hóa não bộ; tăng nguy cơ xuất hiện các rối loạn thần kinh, ảnh hưởng đến các tế bào não chuyên biệt như oligodendrocytes.

Quiz: Cuộc sống của bạn được dẫn dắt bởi con tim hay bộ não lý trí?

Bạn nhìn thấy hình ảnh nào đầu tiên? Điều đó sẽ tiết lộ bạn được dẫn dắt bởi con tim hay bộ não lý trí.