Một nhóm nghiên cứu ở California (Mỹ) đã dùng trí tuệ nhân tạo AI để thiết kế bộ gene vi rút, sau đó tổng hợp và thử nghiệm thành công trong phòng thí nghiệm. Kết quả cho thấy một số vi rút nhân tạo này có khả năng lây nhiễm và tiêu diệt vi khuẩn, mở ra bằng chứng rằng các mô hình sinh ngôn (generative models) có thể tạo ra bộ gene hoạt động thực sự.

Các nhà khoa học tại Đại học Stanford và Viện Arc (Palo Alto) gọi đây là "thiết kế sinh học tạo sinh đầu tiên của các bộ gene hoàn chỉnh". Jef Boeke, nhà sinh học thuộc NYU Langone Health, đánh giá đây là bước tiến quan trọng hướng tới sự sống do AI thiết kế.

Trong thí nghiệm, nhóm đã dùng AI "Evo", một mô hình tương tự ChatGPT, để tạo ra 302 bộ gene hoàn chỉnh của thể thực khuẩn (bacteriophage). Khi đưa vào hệ thống thử nghiệm với vi khuẩn E. coli, có 16 mẫu trở thành vi rút có khả năng nhân lên và tiêu diệt vi khuẩn. 

Brian Hie, trưởng phòng thí nghiệm tại Arc Institute, kể lại khoảnh khắc quan sát thấy những vùng vi khuẩn bị tiêu diệt: "Thật sự ấn tượng, như đang thấy một dạng sự sống do AI tạo ra vậy".

AI được huấn luyện với khoảng 2 triệu dữ liệu bộ gene thực khuẩn, sau đó đề xuất những thiết kế mới, trong đó có cả sắp xếp gene khác thường và các gene bị rút ngắn. Điều này mở ra triển vọng lớn trong việc phát triển thuốc, công nghệ sinh học, nông nghiệp và thậm chí liệu pháp gene. Samuel King, nghiên cứu sinh dẫn đầu dự án, khẳng định: "Công nghệ này có tiềm năng vô cùng to lớn".

Tuy vậy, J. Craig Venter, nhà khoa học nổi tiếng từng tham gia tạo ra tế bào với bộ gene tổng hợp, cảnh báo cần hết sức thận trọng: "Nếu ai đó áp dụng cách này cho các mầm bệnh như đậu mùa hay than độc (anthrax), hậu quả sẽ cực kỳ nghiêm trọng". Ông nhấn mạnh nguy cơ đặc biệt lớn từ những thử nghiệm ngẫu nhiên khi chưa thể kiểm soát được kết quả.

Dù còn nhiều giới hạn và lo ngại, các chuyên gia đều thừa nhận đây là kết quả ấn tượng, có thể định hình tương lai của kỹ thuật di truyền và công nghệ sinh học.

Ý tưởng xây dựng xã hội trí tuệ nhân tạo ở Việt Nam

Xã hội Trí tuệ nhân tạo được phác thảo là một xã hội ứng dụng sâu rộng trí tuệ nhân tạo vào mọi mặt chính trị, xã hội, kinh tế, khoa học công nghệ, kinh doanh, văn hóa, giáo dục.