Phóng to

Ông Ngô Thiểu, người bán xí mà cho nhiều thế hệ tuổi thơ Hội An - Ảnh: T.L.

Xí mà, còn gọi là chí mà phù, từ lâu trở thành thú vui ẩm thực của bao thế hệ con trẻ phố Hội. Người Hội An đi xa về là muốn ngồi bệt bên gánh hàng để nguôi đi nỗi nhớ, khách phương xa đến nhẹ nhàng khẽ nếm để rồi cứ nhớ mãi cái vị thanh nhẹ lan tỏa nơi đầu lưỡi.

Sự giao thoa giữa nền văn hóa các dân tộc nơi thương cảng xưa đã để lại những món ăn độc đáo, trong đó có món xí mà người Hội An đã trân trọng, giữ gìn đến ngày nay. Bởi vậy, đến Hội An thăm nhà cổ, uống nước giếng thiêng, ăn cao lầu... nhưng chưa thưởng thức món xí mà thì du khách chưa cảm nhận hết góc hồn xưa nơi phố cổ.

Không như những món đặc sản khác vốn được phổ biến nhiều nơi, riêng món xí mà phố Hội chỉ còn một cụ già duy nhất chế biến và bày bán. Thấp thoáng bên góc phố gần chùa Cầu, trước vỉa hè nhà thờ Hội An, tầm 8g sáng đã thấy du khách vây quanh ông chờ từng chén xí mà. Không riêng gì ngày hè nóng bức, khi những đợt gió mùa đông bắc tràn về với cái lạnh se se trên đầu môi, chén xí mà nhỏ bé, giản dị ấy đem lại cho người con phố Hội và cả những vị khách phương xa một cảm giác ấm áp, thân thương.

Mới nhìn thoáng qua, xí mà trông giống như món chè đậu xanh đánh mịn nhưng lại có màu đen nhánh. Thật ra xí mà không phải là chè, nguyên liệu chính làm ra món xí mà là mè đen, bột khoai, rau má, rau mơ, đường... và những vị thuốc bắc bí truyền khác. Mè đen ngâm hai ba tiếng đồng hồ, xay nhuyễn rồi nấu nhừ cùng với các thứ phụ liệu kể trên cho đến khi sền sệt thì đạt yêu cầu. Khi nấu chín, người ta vẫn để nguyên trong nồi kim loại nóng hổi và gánh đi bán. Nồi xí mà óng ánh màu đen sánh, mùi thơm lan tỏa.

Xí mà quen thuộc với tôi từ thuở còn thơ. Mỗi lần đạp xe đi học nghe tiếng rao “Xí mà... đâyyy...” len lỏi trong con hẻm nhỏ là không thể không dừng xe lại. Thời gian trôi qua, bao năm xa Hội An, ký ức về xí mà vẫn còn nguyên vẹn. Chiều nay, lang thang phố cũ bất chợt bắt gặp ông lão bán xí mà lúc còn nhỏ hay ăn, nghe như thời gian lắng đọng trên đôi quang gánh đã bạc màu. Bưng chén xí mà trên tay, lòng lại bồi hồi với hương vị xí mà xưa...