Thủ tướng đã có ngay công điện hỏi thăm gia đình các nạn nhân và chỉ đạo rà soát, rút kinh nghiệm. Trong ngày, các chuyên gia cũng đã chia sẻ thêm cùng Tuổi Trẻ những vấn đề lưu ý khi bước vào mùa mưa bão.

Di dời dân ở vùng sạt lở

Vào thời điểm và địa điểm nói trên, xe 15 chỗ bất ngờ bị một khối lượng lớn đất đá sạt lở trên núi xuống vùi lấp nửa thân xe khi trên xe có nhiều hành khách, trong đó có cả trẻ em. Chứng kiến sự việc, một số người dân có mặt lúc đó đã tham gia ứng cứu. Trong lúc đang ứng cứu thì hàng ngàn mét khối đất tiếp tục sạt lở đợt hai, vùi lấp tất cả mọi người.

Ngay sau sự việc xảy ra, các lực lượng chức năng đã nhanh chóng có mặt tại hiện trường thực hiện công tác tìm kiếm, cứu nạn. Hàng trăm cán bộ, chiến sĩ thuộc lực lượng quân đội, công an, dân quân... đã nỗ lực dùng cuốc xẻng, tay không, máy móc... đào bới đất để tìm kiếm nạn nhân bị vùi lấp trong bùn đất.

Trong công điện, Thủ tướng đã yêu cầu các bộ có nhiệm vụ liên quan cùng UBND tỉnh Hà Giang và các tỉnh miền núi phía Bắc tiếp tục khẩn trương khắc phục hậu quả sự cố sạt lở, đồng thời chủ động triển khai công tác ứng phó mưa lũ, sạt lở có thể tiếp tục xảy ra trong thời gian tới.

Cụ thể, các tỉnh chỉ đạo cơ quan chức năng và lực lượng xung kích phòng chống thiên tai tại cơ sở, chủ động rà soát, kiểm tra, kịp thời phát hiện các khu vực có nguy cơ xảy ra sạt lở để chủ động sơ tán, di dời và có phương án bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản cho người dân.

Tần suất xuất hiện sạt lở, lũ quét cao hơn

Theo Tổng cục Khí tượng thủy văn, sạt lở đất là loại hình thiên tai xảy ra thường xuyên tại các tỉnh miền núi gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản của nhân dân. Từ năm 2000 - 2022 đã xảy ra hơn 440 trận lũ quét, sạt lở đất, làm chết và mất tích 1.129 người, phạm vi và mức độ thiệt hại do lũ quét, sạt lở đất gây ra ngày càng gia tăng.

Điển hình, trong năm 2023 đã xảy ra 29 đợt, với thống kê chưa đầy đủ đã có trên 150 điểm lũ quét, sạt lở đất trên phạm vi 35 tỉnh gây thiệt hại không nhỏ về người và tài sản. Ví dụ, đợt sạt lở đất vào tháng 7-2023 tại đèo Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng đã làm 4 người chết hay lũ quét, sạt lở đất ở Mù Cang Chải (Yên Bái) và một số tỉnh miền núi phía Bắc làm 11 người chết.

Năm 2024 cũng đã xảy ra một số vụ sạt lở đất nghiêm trọng như ở Bắc Kạn làm 4 người chết (tháng 6-2023) và mới nhất là ở Hà Giang làm ít nhất 11 người chết.

Về nguyên nhân, Tổng cục Khí tượng thủy văn cho biết các chuyên gia địa chất đã nhấn mạnh tác động nhân sinh từ các hoạt động của con người như bạt núi để xây dựng công trình giao thông - dân dụng, khai thác - chặt phá rừng, khai thác mỏ, canh tác nông - lâm nghiệp... làm thay đổi địa mạo, cấu trúc, làm mất ổn định mái dốc, giảm khả năng giữ nước là nguyên nhân gia tăng nguy cơ lũ quét, sạt lở ở nhiều nơi, đặc biệt là ven các tuyến đường giao thông.

Ngoài ra, các trận mưa lớn kéo dài nhiều ngày, mưa lớn trong thời gian ngắn xuất hiện ngày càng nhiều do biến đổi khí hậu cũng là yếu tố kích hoạt có thể làm tăng khả năng xảy ra lũ quét và sạt lở đất.

Trao đổi với Tuổi Trẻ ngày 13-7, ông Vũ Trọng Hồng, nguyên thứ trưởng Bộ NN&PTNT, cho biết khi xảy ra mưa lớn, hiện tượng sạt lở đất thường rơi vào những mái dốc bị mất an toàn (dốc thuận - dốc dễ trượt).

Thứ nhất, gần đây hiện tượng nắng hạn nhiều nên đất bị khô, nhất là đất pha cát thì khi bị khô rồi sẽ không còn chất dính nữa. Do vậy, khi có mưa lớn thì rất dễ sạt trượt. Thứ hai, các đơn vị phụ trách, quản lý giao thông đường không thường xuyên kiểm tra việc con người có các hoạt động có thể gây ra sạt lở như đào bới, chặt phá cây tự nhiên... làm gia tăng thêm nguy cơ sạt lở đất.

Để giảm thiểu thiệt hại, ông Hồng cho rằng trước mùa mưa hoặc trước đợt mưa lớn ngành giao thông hay chính quyền địa phương cần đi khảo sát, đánh giá cả hai yếu tố kể trên để có phương án cảnh báo, ứng phó phù hợp.

Cảnh giác năm nay mưa nhiều, sạt lở, lũ quét nhiều hơn

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia dự báo trạng thái La Nina khả năng xuất hiện trong các tháng cuối năm 2024. Biến đổi khí hậu tiếp tục tác động làm gia tăng tính cực đoan (gồm cả tối thấp và tối cao) nên từ nay đến hết 2024 dự báo sẽ có diễn biến thiên tai khí tượng thủy văn phức tạp gồm: cả nắng nóng, hạn mặn, dông lốc mưa đá hơn mức bình thường vào nửa đầu năm và mưa, bão, lũ, ngập lụt xuất hiện nhiều, tập trung vào nửa cuối năm.

Đây là kịch bản tác động khá giống với hình thái diễn biến ENSO năm 2020. Dự báo có khoảng 11 - 13 cơn bão trên Biển Đông và 5 - 7 cơn bão ảnh hưởng đến đất liền. Hoạt động của bão và áp thấp nhiệt đới có khả năng sẽ tập trung vào nửa cuối mùa bão (từ tháng 9 đến tháng 11).

Mùa mưa ở Bắc Bộ diễn ra khoảng từ tháng 7 đến tháng 9, còn ở miền Trung từ 9 đến tháng 11. Cảnh báo những cơn mưa lớn cục bộ với cường suất lớn từ 50 - 100mm trong 3 - 6 giờ có khả năng xuất hiện nhiều trong thời gian tới, đề phòng gây sạt lở và lũ quét ở vùng núi.

Trong mùa mưa năm nay, cơ quan khí tượng dự báo tổng lượng mưa lớn, cao hơn trung bình nhiều năm từ 10 - 30%. Lượng mưa cao hơn trung bình nhiều năm sẽ làm gia tăng hiện tượng mưa lũ cục bộ, nguy cơ cao gây sạt lở và lũ quét ở vùng núi, ngập úng đô thị.

"Như vậy, trong nửa đầu mùa mưa bão, thiên tai sẽ tập trung ở Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên và với kịch bản La Nina xuất hiện, bão sẽ tập trung nhiều vào giai đoạn cuối năm, nhiều cơn bão hình thành trên Biển Đông và tác động nhanh hơn đến đất liền vào nửa cuối của năm.

Mưa lớn, bão, ngập lụt và nguy cơ lũ quét, sạt lở đất ở miền Trung trong giai đoạn nửa cuối năm 2024 có dấu hiệu tương tự với mùa mưa bão năm 2020", Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cảnh báo.

Nạn nhân vụ sạt lở ở Hà Giang: 'Lấy tay cào đất để có thể thở'

Khi bị đất đá đè trúng sau vụ sạt lở, anh Vừ Mí Sính chỉ thò được đầu lên trên rồi cố lấy tay cào bớt đất để thở...