Nhà báo Jamal Khashoggi trong lần xuất hiện cuối cùng tại một sự kiện quốc tế tháng 9-2018 - Ảnh: REUTERS

Tính chất phức tạp của vụ việc cùng các thông tin quan trọng được cung cấp theo kiểu nhỏ giọt đang dần biến vụ nhà báo bất đồng chính kiến Saudi Arabia bị sát hại trở thành quả bom nổ chậm trong chính sách đối ngoại của chính quyền Riyadh.

Ngày 20-10, lần đầu tiên Saudi Arabia đã chính thức lên tiếng thừa nhận nhà báo Jamal Khashoggi, một người chỉ trích nhiệt thành thái tử Saudi, đã chết trong một cuộc ẩu đả bên trong lãnh sự quán Saudi Arabia ở Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ).

Đây không phải là lần đầu tiên Riyadh thay đổi đáp án cho câu hỏi ông Khashoggi đã ở đâu sau khi bước vào cơ quan lãnh sự Saudi ngày 2-10. Lời lý giải mới nhất đã không nhận được sự chấp nhận công luận quốc tế. Anh, Đức và Pháp đã cùng ra tuyên bố chung, yêu cầu cần có một cuộc điều tra quốc tế độc lập.

Một nửa sự thật không thể là sự thật. Nhà báo Khashoggi đã chết là một sự thật, nhưng vì sao chết, thi thể của ông ta đang ở đâu,...tất cả vẫn còn chờ câu trả lời từ phía Saudi Arabia. 

Sau đây là toàn cảnh vụ việc:

Ngày 2-10: 13h14 chiều, nhà báo Khashoggi tiến vào bên trong lãnh sự quán Saudi Arabia ở Istanbul. Ông ta cần các giấy tờ cần thiết cho cuộc hôn nhân với một phụ nữ Thổ Nhĩ Kỳ. Trước khi bước vào trong, ông Khashoggi đã để lại điện thoại cho hôn thê và dặn khi có bất trắc hãy gọi cho một người được cho là trợ lý của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ.

Nhiều tiếng trôi qua, không thấy ông Khashoggi trở ra, vị hôn thê của ông đã hốt hoảng gọi cho bạn bè. Truyền thông quốc tế bắt đầu vào cuộc.

Thái tử Saudi Arabia Mohammad bin Salman - Ảnh: REUTERS

Ngày 3-10: "Chúng tôi không có gì phải che đậy", Thái tử Saudi Arabia Mohammad bin Salman (MbS) khẳng định với hãng tin Bloomberg. Ông nhấn mạnh nhà báo Khashoggi đã rời khỏi lãnh sự quán "chỉ vài phút hoặc gần 1 tiếng" sau khi bước vào.

Ngày 4-10: Thổ Nhĩ Kỳ triệu tập đại sứ Saudi. Cơ quan lãnh sự Saudi tại Istanbul cho biết vẫn đang theo dõi thông tin từ truyền thông về sự biến mất của ông Khashoggi.

Ngày 7-10: Các quan chức Ankara tuyên bố nhà báo Khashoggi đã bị giết bên trong lãnh sự quán và bị phanh thây đem ra ngoài. Chính phủ Saudi ra tuyên bố, gọi cáo buộc của Thổ Nhĩ Kỳ là "vô căn cứ".

Ngày 11 và 12-10: Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố sẽ lục soát lãnh sự quán Saudi tại Istanbul. Chính quyền Riyadh đồng ý cử một đội điều tra đến phối hợp. Saudi Arabia tiếp tục giữ nguyên quan điểm nhà báo Khashoggi chỉ bị mất tích.

Ngày 13-10: Bộ trưởng Nội vụ Saudi Arabia phủ nhận thông tin trên truyền thông rằng đã có lệnh giết nhà báo Khashoggi, gọi đó là "sự dối trá và những cáo buộc vô căn cứ". Thông tin về một nhóm 15 người Saudi được cho là nhóm sát hại ông Khashoggi bắt đầu xuất hiện.

Chuyên gia pháp y Thổ Nhĩ Kỳ khám xét nhà tổng lãnh sự Saudi Arabia tại Istanbul tối 18-10 - Ảnh: REUTERS

Ngày 16-10: Tổng lãnh sự Saudi tại Istanbul trở về nước. Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu tiến vào khám xét nơi ở của ông này. Một nhánh khác được điều động tìm kiếm thi thể ông Khashoggi trong rừng và dọc bờ biển.

Ngày 18-10: Tổng thống Mỹ Trump lần đầu tiết lộ khả năng cao ông Khashoggi đã chết, song tiếp tục duy trì nguyên tắc giả định vô tội với chính quyền Riyadh.

Ngày 20-10: Saudi Arabia thừa nhận ông Khashoggi đã chết. 18 người Saudi bị bắt, 5 quan chức cấp cao bị sa thải. 

Ngày 21-10: Một giả thuyết mới cho cái chết của ông Khashoggi lại được Saudi Arabia đưa ra. Theo đó, một nhóm 15 người Saudi trong lúc cố gắng thuyết phục ông Khashoggi trở về nước như một phần trong chiến dịch vận động các nhà bất đồng chính kiến hồi hương đã lỡ tay giết chết ông này.

Diến biến tiếp theo sẽ như thế nào?

Ngoại trưởng Saudi Arabia Adel al-Jubeir - Ảnh: REUTERS

Một giai đoạn mới của sự việc đã mở ra sau lời thừa nhận của Saudi Arabia. Giới quan sát nhận định vụ việc đang được Riyadh hướng theo kiểu một vụ lạm dụng vũ lực quá mức cần thiết của cấp dưới. 

"Họ đã phạm phải một sai lầm nghiêm trọng khi sát hại ông Khashoggi trong cơ quan lãnh sự và cố gắng che đậy nó" - Ngoại trưởng Saudi Arabia Adel al-Jubeir phân trần với đài Fox của Mỹ tối 21-10.

Nhiều khả năng những người bị bắt và các quan chức cấp cao bị sa thải sẽ trở thành con tốt thí mạng. Hiện cộng đồng quốc tế vẫn chưa thể tiếp cận các đối tượng này, bao gồm một cố vấn hoàng gia Saudi Arabia, người được ví như cánh tay phải của thái tử MbS.

Người ta có thể sẽ sớm được nghe cách thức những người này đã ra tay với ông Khashoggi cũng như lời thú tội của họ. Nhưng quả bom sẽ chỉ mới tháo được một ngòi nổ, ngòi còn lại nằm ở chính quyền Ankara.

Thổ Nhĩ Kỳ hiện vẫn chưa chia sẻ kết quả điều tra cũng như các bằng chứng cho thấy cách thức ông Khashoggi đã bị giết như thế nào. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan tuyên bố sẽ sớm công bố "sự thật trần trụi".

Về khả năng trừng phạt Saudi Arabia, chính quyền Washington cho rằng vẫn còn quá sớm để cân nhắc và đưa ra kết luận trong lúc cuộc điều tra vẫn chưa thật sự kết thúc.