Phóng to

Tướng Hoàng Minh Thảo - một con người mang dấu ấn lịch sử - Ảnh: NGUYỄN THÀNH

TT - Tin thượng tướng, giáo sư, nhà giáo nhân dân Hoàng Minh Thảo qua đời sáng 8-9 tại Hà Nội khiến tôi thật bất ngờ dẫu biết rằng ở cái tuổi gần cửu thập như ông, chuyện ra đi âu cũng là lẽ thường của tạo hóa.

Là người có may mắn được tiếp xúc nhiều lần với ông từ những năm 1980, vừa với tư cách là sĩ quan dưới quyền, vừa làm nghề viết sử quân sự, tôi cảm nhận ở trong ông có hai con người cùng tồn tại: tướng võ - tướng văn song toàn.

Vị tướng lẫy lừng

Về tướng võ, ông đã từng giữ chức khu trưởng chiến khu 3 sau ngày toàn quốc kháng chiến, rồi phó tư lệnh Liên khu 3, tư lệnh Liên khu 4. Đầu năm 1950, ông được cử giữ chức đại đoàn trưởng Đại đoàn 304, đứa con chung của Liên khu 3 và Liên khu 4, một trong những đại đoàn đầu tiên của quân đội ta, lúc đó ông mới 30 tuổi.

Ông đã cùng đồng cam cộng khổ với cán bộ, chiến sĩ đi suốt chiều dài các chiến dịch trong những năm cuối của cuộc kháng chiến chống Pháp, đặc biệt đáng chú ý là các chiến dịch Hòa Bình, Điện Biên Phủ. Các chiến công của đại đoàn gắn liền với tên tuổi của ông và trong thực tế chiến đấu đã hình thành trong ông những ý tưởng và những cách đánh nghệ thuật quân sự.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông được cấp trên tín nhiệm cử vào miền Nam từ cuối năm 1966 đảm nhiệm chức vụ phó tư lệnh rồi tư lệnh mặt trận Tây nguyên, phó tư lệnh Quân khu 5. Sự gian khổ, ác liệt của chiến trường Tây nguyên đã rèn đúc tâm hồn và tính cách của một nhà chỉ huy quân sự quyết đoán, táo bạo, mưu trí.

Trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy xuân 1975, ông là tư lệnh chiến dịch Tây nguyên. Sự nổi tiếng về tài nghi binh lừa địch, tập trung lực lượng ưu thế hơn kẻ thù trong trận đánh mở màn vào thị xã Buôn Ma Thuột giành thắng lợi đã gắn liền với tên tuổi của ông.

Ông được mệnh danh là vị tướng của thế, lực và thời cơ, có nghĩa là phép dùng binh của ông không chỉ dựa vào sự áp đảo về quân số, về trang bị, về hỏa lực mà còn phải dựa vào mưu trí, vào cách đánh sáng tạo, bất ngờ. Cuốn sách của ông Tìm hiểu về tổ tiên ta đánh giặc đã cho thấy ông thấu hiểu và vận dụng rất tài giỏi truyền thống và nghệ thuật đánh giặc của ông cha ta.

Người thầy của nghệ thuật đánh giặc

Phóng to

Họp bàn chuẩn bị cho chiến dịch Đắc Tô - Tân Cảnh năm 1972 (tướng Hoàng Minh Thảo áo trắng, ngồi đầu bàn ở giữa) - Ảnh: NGUYỄN THÀNH

Về tướng văn, là một vị tướng có tri thức uyên thâm về khoa học quân sự mà nguồn gốc của tri thức này được đúc kết từ thực tiễn mấy chục năm cầm quân của ông trong hai cuộc kháng chiến. Chính vì nhìn thấy khả năng tri thức khoa học quân sự của ông nên cấp trên đã giao cho ông đảm đương các cương vị như giám đốc các học viện quân sự, Học viện Quân sự cấp cao (nay là Học viện Quốc phòng), Viện Chiến lược quân sự.

Ở những nhà trường và viện nghiên cứu này trong nhiều năm, ông đã dồn hết tâm sức và tinh lực để đào tạo ra các thế hệ cán bộ quân sự chính trị tài năng của quân đội.

Ông là người đã chủ trì biên soạn nhiều sách giáo khoa, giáo trình dùng cho học viên trong các học viện, nhà trường và bản thân ông cũng trực tiếp viết sách về các vấn đề của khoa học và nghệ thuật quân sự VN. Với trọng trách là phó chủ tịch Hội đồng khoa học quân sự Bộ Quốc phòng 1987-1995, ông là người đã tham gia đào tạo, hướng dẫn các cán bộ quân đội đạt trình độ chuyên sâu về khoa học và nghệ thuật quân sự. Có lần ông đã tâm sự với tôi: “Làm anh nghiên cứu phải có cái tâm, phải chịu khó đào sâu suy nghĩ để tìm ra cái hay của nghệ thuật đánh giặc.

Thực tế hai cuộc kháng chiến đã chứng tỏ anh em mình rất giỏi về vận dụng cách đánh, thế mới thắng được Pháp, được Mỹ. Nếu chỉ đi theo lối mòn, chỉ học trên bản đồ, sơ đồ mà không có thực tiễn thì người cán bộ ra chỉ huy bộ đội sẽ bị lệch, chỉ nặng về lý thuyết”. Chính vì những công lao cống hiến của ông cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo nên Nhà nước đã phong hàm giáo sư cho ông năm 1986 và danh hiệu nhà giáo nhân dân năm 1988 để tôn vinh một trong những nhà khoa học hàng đầu của quân đội ta.

Giáo sư Hoàng Minh Thảo cũng là một trong những người đầu tiên nhận giải thưởng Hồ Chí Minh cho toàn bộ sự nghiệp nghiên cứu lịch sử quân sự của mình.

Vĩnh biệt ông, quân đội nhân dân VN nhớ thương một vị tướng văn võ song toàn.