Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa của người dân đảo Lý Sơn - Ảnh: V.Mịnh

Họ đã dành phút mặc niệm tri ân công đức các bậc tiền nhân từng giong thuyền đạp sóng ra Hoàng Sa, Trường Sa mở cõi, cắm mốc, dựng bia khẳng định chủ quyền biển đảo đất nước. 

Ngay tờ mờ sáng, đông đảo người dân và du khách đã tập trung về đình làng An Vĩnh với những mâm cỗ là sản vật Hoàng Sa để tế lễ tổ tiên là những dân binh trong đội Hoàng Sa dưới triều nhà Nguyễn.

Trong không khí trang nghiêm, hòa lẫn trong tiếng trống chiêng rộn vang, bài văn tế đội hùng binh vang lên: Hoàng Sa trời nước mênh mông/ Người đi thì có mà không thấy về/ Hoàng Sa mây nước bốn bề/ Tháng ba khao lề thế lính Hoàng Sa…

Ngay sau phần lễ, 5 mô hình thuyền câu với đầy đủ vật dụng cùng hình nhân thế mạng được các trai tráng trên đảo thả xuống biển để tưởng niệm đội hùng binh Hoàng Sa thuở xưa đi mở cõi.

Ông Phạm Thoại Tuyền (65 tuổi), hậu duệ đời thứ 6 của Chánh thủy quân Hoàng Sa Phạm Hữu Nhật, ở xã An Vĩnh cho biết, đã thành lệ, cứ vào ngày 16/3 âm lịch hàng năm, con cháu 13 tộc họ trên đảo lại tự nguyện góp tiền, lương thực, thực phẩm long trọng tổ chức Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa.

Lễ nhằm tưởng nhớ, tri ân công đức của các bậc tiền nhân trên đảo trong việc khẳng định và gìn giữ chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa. Gia phả dòng họ ghi lại rằng khi mới thành lập Đội dân binh Hoàng Sa, hàng năm có 70 trai tráng khỏe mạnh, giỏi bơi lội của các tộc họ trên đảo vinh dự được sung vào đội binh Hoàng Sa để làm nhiệm vụ đo đạc hải trình, vẽ bản đồ và bảo vệ Hoàng Sa và Trường Sa, những người này có đi mà không trở về.

Người dân trên đảo gọi là Lễ khao lề thế lính, tức là việc của làng của xóm để tiễn đưa đội dân binh xuống thuyền ra Hoàng Sa - Trường Sa gặp nhiều may mắn.

Theo tài liệu tại bảo tàng Hoàng Sa trên đảo Lý Sơn, đội dân binh Hoàng Sa hoạt động từ thế kỷ 17, đầu thời chúa Nguyễn đến giữa thế kỷ 19, sang đến thời Tây Sơn, với những cai đội nổi tiếng như Phú Nhuận hầu Võ Văn Phú, Hội Nghĩa hầu Võ Văn Khiết.

Sang thời nhà Nguyễn, ngay từ thời Gia Long đã sai Phạm Quang Ảnh, Phạm Hữu Nhật làm Chánh thủy quân kiêm cai đội Hoàng Sa tuyển chọn các binh phu đi Hoàng Sa và Trường Sa dựng bia chủ quyền, lập miếu, đo đạc thủy trình, lập bản đồ.

Một số hình ảnh từ Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa - Ảnh: V.Mịnh

Ông Phạm Hoàng Linh, phó chủ tịch UBND huyện Lý Sơn cho biết, đây không chỉ là ngày hội lớn của người dân Lý Sơn mà từ lâu đã thấm sâu vào lòng người dân mọi miền đất nước, nhằm khơi dậy ý thức của người dân trong việc bảo vệ và khẳng định chủ quyền lãnh hải của Việt Nam trên hai quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa.

Đồng thời giáo dục thế hệ trẻ hôm nay về truyền thống yêu nước, lòng can trường, quả cảm của các bậc cha ông ngày trước đối với chủ quyền đất nước trên quần đảo Hoàng Sa- Trường Sa thân yêu.

Để tôn vinh và phát huy nét sinh hoạt văn hóa dân gian, năm 2013, Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa của người dân đảo Lý Sơn được Bộ VH TT&DL trao bằng công nhận là di sản phi vật thể quốc gia.