Phát pháo đầu tiên, chủ tịch Hội người Việt Nam tại Pháp Thérèse Nguyễn Văn Ký cho biết thế hệ Việt kiều thứ hai, thứ ba tại Pháp hiện đang chiếm đến hơn 50% cộng đồng người Việt tại Pháp. Đây là thế hệ có trình độ học vấn tốt, có sự hội nhập cao vào xã hội sở tại nhưng cũng vì thế không có nhiều thời gian và cơ hội tìm hiểu sâu về văn hóa dân tộc cội nguồn.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Sinh - chủ tịch Chi hội người Việt Nam tại TP Plenz (Cộng hòa Czech) - bức xúc: “Chúng tôi cũng gặp nhiều khó khăn trong việc gìn giữ tiếng Việt và văn hóa dân tộc cho thế hệ thứ hai, thứ ba. Tài chính cho các lớp dạy tiếng Việt có thể huy động từ mạnh thường quân trong cộng đồng nhưng giáo viên và giáo trình lại rất thiếu”. Ước tính cộng đồng người Việt tại Czech hiện có khoảng 70.000 người, nhưng chỉ mở được khoảng 10 lớp dạy tiếng Việt ở tám thành phố với mức độ 2 buổi/tuần cho các cháu nhỏ. Ông Sinh khẳng định người Việt tại Czech hiện sống ổn định về kinh tế và chỉ lo mỗi chuyện thế hệ con cháu quên tiếng mẹ đẻ.

Có mặt tại hội nghị, Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan đề nghị Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài và các cơ quan nhà nước có liên quan phải lắng nghe kỹ các đề xuất, kiến nghị của đại biểu kiều bào để có giải pháp hữu hiệu trong việc hỗ trợ cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài hội nhập với cuộc sống ở các nước sở tại và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc cho các thế hệ Việt kiều trẻ.

Dù thời gian có hạn nhưng có đến 24 tham luận đăng ký trình bày tại hội nghị. Dường như ai cũng muốn trình bày, muốn được các cơ quan hữu quan ở nước nhà lắng nghe và hướng dẫn trong những dịp hội tụ quy mô như thế này. Ông Đỗ Xuân Hoàng - chủ tịch Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga - chia sẻ: “Hội nghị quy tụ lãnh đạo các cộng đồng người Việt ở nước ngoài là một tín hiệu rất tốt, vì nó như một bước đi cho thấy sự chuyển động trong quá trình hiện thực hóa các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước đối với kiều bào”. Theo ông, đó là những bước đi cần thiết vì làm công tác kiều bào là một “bài toán lâu dài, bền bỉ và bài bản”.

Theo báo cáo của tiến sĩ Nguyễn Thanh Sơn - thứ trưởng Bộ Ngoại giao, chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài hiện nay có trên 4 triệu người tại 103 nước và vùng lãnh thổ. Lượng kiều hối của kiều bào đưa về Việt Nam trong năm 2010 lên đến 8,6 tỉ USD và đạt hơn 7 tỉ USD trong ba quý đầu năm 2011.