Ảnh minh họa. Nguồn: huffingtonpost.com

Theo Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (APA - American Psychiatric Association), trầm cảm sau sinh là tình trạng trầm cảm xuất hiện trong vòng 4 tuần sau sinh với các biểu hiện đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán trầm cảm theo DSM 5 (Sổ tay chẩn đoán các bệnh lý tâm thần – lần 5).

Có khoảng từ 8-15% các bà mẹ sau sinh mắc phải tình trạng này với các mức độ khác nhau từ biểu hiện nhẹ, thoáng qua, kéo dài khoảng 1-2 tuần (đa số bà mẹ tự vượt qua được) đến những trường hợp trầm cảm có mức độ nặng hơn cần phải có sự can thiệp về y khoa (từ tư vấn tâm lý đến dùng thuốc chống trầm cảm). Nhiều trường hợp trầm cảm sau sinh có tiềm ẩn từ thời kỳ mang thai.

Như hầu hết bệnh lý về tâm thần, trầm cảm và trầm cảm sau sinh cũng không rõ nguyên nhân. Sự tụt giảm đột ngột hormone sinh dục oestrogen và progesterone được cho là một trong những nguyên nhân cùng với các yếu tố nguy cơ và yếu tố thúc đẩy.

Các yếu tố nguy cơ:

- Có tiền sử đã từng bị trầm cảm, rối loạn lo âu trước đó.

- Có tiền sử bị rối loạn lưỡng cực đặc biệt là type 2 (thể rối loạn lưỡng cực với xu thế trầm nhiều hơn hưng).

- Có biến cố tâm lý trước ngày sinh (mất người thân, mất việc làm, bạo hành gia đình…)

- Có tiền sử lạm dụng rượu hoặc ma túy.

Các yếu tố thúc đẩy:

- Khó khăn về kinh tế.

- Có thai ngoài ý muốn.

- Mang thai và sinh không có thân nhân, bạn bè, ở với gia đình chồng.

- Trẻ sinh non, trẻ có bệnh, trẻ quấy khóc nhiều làm người mẹ quá vất vả.

Điều trị:

Sau khi thăm khám, bác sĩ điều trị sẽ quyết định phương thức điều trị. Những trường hợp nhẹ có thể chỉ cần tư vấn tâm lý (cả vợ chồng, gia đình mẹ ruột/mẹ chồng nếu có sống chung). Trường hợp có ý định sát nhi hay tự sát thì cần can thiệp khẩn cấp.

Lưu ý quan trọng:

Do các thuốc chống trầm cảm có thể làm gia tăng nguy cơ tự sát trong vòng 2 tuần đầu nên với những bà mẹ có ý tưởng tự sát thì cần chú ý quan sát kỹ trong khoảng thời gian 2 tuần khi bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm.

Phòng ngừa:

- Tầm soát các trường hợp trầm cảm trong thời kỳ mang thai và các trường hợp có tiền sử liên quan đến trầm cảm trước đó.

- Tăng cường giáo dục sức khỏe và chăm sóc sức khỏe sinh sản cho bà mẹ trước và sau khi sinh.

- Do đa số các trường hợp trầm cảm sau sinh thường xảy ra ở người sinh con đầu lòng nên tập quán của người Việt Nam khi sinh là "con so về nhà mạ, con rạ về nhà chồng" .

Mười dấu hiệu nhận biết trầm cảm sau sinh (Theo Mayo Clinic-USA)

1. Cảm xúc hay thay đổi, dễ bùng nổ.

2. Cảm thấy buồn bã hầu như cả ngày.

3. Cảm giác khó thở như bị đè chặt.

4. Lo lắng quá mức với các biểu hiện bồn chồn, bất an.

5. Thu rút và từ chối các giao tiếp xã hội.

6. Giảm trí nhớ và kém tập trung.

7. Khóc nức nở (với những lý do nhỏ nhặt).

8. Rối loạn giấc ngủ.

9. Chán ăn.

10. Cảm giác kiệt sức và mất năng lượng.

Nếu có từ 5 triệu chứng trở lên, trong đó có ít nhất 3 triệu chứng xếp từ 1 đến 5 thì cần đi khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần./.