Nhà báo Diễm Quỳnh (giữa) và các đại biểu dự Liên hoan thanh niên sinh viên thế giới lần thứ 18, tháng 12-2013 tại Quito, Ecuador - Ảnh: D.Q.

Cũng như tình yêu gia đình, tình yêu Tổ quốc cần được chúng ta nhân ra, nuôi dưỡng và quan trọng nhất là học được cách thể hiện.

1. Năm 1991 tôi bước chân vào cổng Trường ĐH Ngôn ngữ Bắc Kinh. Ngày đầu tiên đi tàu điện ngầm, mọi người đều nói tiếng Trung với tôi và dĩ nhiên tôi chẳng hiểu gì. Ở quốc gia đông dân nhất thế giới ấy, chẳng ai buồn để tâm tôi là người nước nào, việc của tôi là phải cố mà hiểu ngôn ngữ của họ.

Khi vốn tiếng Trung khá lên và tôi biết nói rành rọt “Wo shi Yuenan ren” (tôi là người Việt Nam) thì tình trạng ấy vẫn không thay đổi, người ta vẫn mặc định tôi là người Trung Quốc...

Buổi học đầu tiên của môn đọc báo, khi biết tôi là người Việt, vị giáo sư bỗng dưng nổi đóa: “Cô là người Việt à? Anh trai tôi bị người Việt bắn chết ở biên giới phía Nam năm 1979 đấy!”. Cũng may có một người bạn Pháp đỡ lời cho tôi.

Trong suốt năm học, tôi luôn có một nỗi ám ảnh: mình là sinh viên Việt hiếm hoi trong trường và mình đang bị ghét. Hay mình cứ nhận bừa là người Trung Quốc?

Nghĩ là vậy nhưng khi đã thông thạo tiếng Trung, tôi lại chỉ khát khao được mọi người biết mình là người Việt.

Năm 1993, tôi tham gia đội kịch của trường và giành giải nhất cuộc thi kịch nói dành cho lưu học sinh tại Bắc Kinh, ảnh chúng tôi được đăng trên nhật báo thủ đô. Lúc được xướng danh lưu học sinh Việt Nam lên nhận giải, tôi thấy rưng rưng khó tả.

Cảm giác đó quay trở lại khi tôi là sinh viên xuất sắc được nhận học bổng cao học sau đó hai năm.

Ngày tốt nghiệp thạc sĩ, khi tôi đang đứng giữa vòng vây chúc mừng của bạn bè, giáo sư môn đọc báo năm xưa bước đến hỏi thăm tôi với giọng trìu mến, thầy không còn định kiến với tôi.

Bảy năm du học, điều lớn nhất đọng lại trong tôi là khi bước ra ngoài thế giới rộng mở, đầy định kiến và thử thách... bên cạnh sự nỗ lực hòa nhập, tiếp thu văn hóa, chúng ta đừng bao giờ cố quên hay để nguồn gốc mình bị mờ nhạt bởi đó là động lực giúp mình vươn lên. Hình ảnh quê hương đẹp hay xấu cũng một phần phản chiếu từ bản thân mình.

2. Năm 2008, tôi tham gia chương trình Tàu thanh niên Đông Nam Á (SSEAYP), chuyến hải trình 52 ngày với mục đích kết nối văn hóa giữa các nước trong khu vực do Chính phủ Nhật Bản tổ chức. Đoàn Việt Nam có 28 đại biểu trẻ và tôi là trưởng đoàn. Trước khi lên đường sang Nhật, chúng tôi tập huấn kỹ càng và rất háo hức, tự tin.

Nhưng...

18g ngày đầu tiên ở Nhật, đoàn Việt Nam bước vào sảnh tập trung chỉ với 25 người, chúng tôi căng thẳng tột độ khi thấy đại biểu 11 quốc gia khác đã xếp hàng đầy đủ chỉnh tề. Họ nhìn chúng tôi đầy ngạc nhiên: đoàn Việt Nam đến muộn!

Vậy là ấn tượng đầu tiên về chúng tôi đã gắn với hai từ: chậm chạp và không đúng giờ.

Sự việc đó buộc chúng tôi siết chặt kỷ luật hơn, hạ quyết tâm: bằng mọi giá phải thay đổi hình ảnh của mình trong cách nhìn của các bạn quốc tế khi chương trình kết thúc.

Một trong những nỗ lực vượt bậc là “Đêm Việt Nam” được tổ chức trên tàu. Những ngày lênh đênh trên biển, say sóng dữ dội nhưng chúng tôi vẫn làm việc cật lực ngày đêm cho sự kiện trên và cuộc thi Miss Áo dài SSEAYP. Chương trình thành công rực rỡ. Tôi nhớ mãi hình ảnh bạn gái Brunei (thí sinh được trao giải Miss Áo dài) ôm chầm lấy tôi, nghẹn ngào cuối chương trình: “QQ san, em yêu chị, em yêu Việt Nam”.

Nhiều năm sau gặp lại, các bạn SSEAYP 2008 vẫn thường nhắc đến “Miss Áo dài” bằng giọng bồi hồi. Tôi vẫn thường nhận được lời nhắn của họ trên Facebook: “QQ san, tôi nhớ chị và nhớ Việt Nam lắm”.

Một lần nữa, tôi nhận ra rằng việc thay đổi hình ảnh của mình, biến những “điểm trừ” thành “điểm cộng” là hoàn toàn có thể. Chỉ cần một quyết tâm đủ lớn và chân thành.

Khi yêu Tổ quốc, sẽ ý nghĩa hơn nếu biết nhân rộng, lan tỏa tình yêu đó...

3. Năm 2013, tôi tham gia Liên hoan thanh niên sinh viên thế giới lần thứ 18 tại Ecuador. Giữa quảng trường Quito lộng gió, các đại biểu đủ màu da ôm lấy chúng tôi và nồng nhiệt hô vang “Viva Vietnam!” (Việt Nam muôn năm).

Họ vẫy chào lá cờ đỏ sao vàng và ảnh Bác Hồ, họ sung sướng khi nhận được những chiếc huy hiệu Đoàn bé xíu cũng như được đội chiếc mũ tai bèo chúng tôi tặng. Nhiều người chưa tới Việt Nam nhưng họ yêu mến Việt Nam từ những trang sách về Hồ Chủ tịch, Đại tướng Võ Nguyên Giáp...

Sau những phút giây vui mừng đó, tôi chợt băn khoăn với câu hỏi: Những gì các bạn quốc tế biết và ghi nhận về Việt Nam phần lớn đều thuộc về quá khứ của cha ông. Vậy người Việt hôm nay sẽ khắc họa “dấu ấn” Việt Nam ra sao?

Chúng ta đọc và tìm hiểu nhiều về thế giới nhưng không phải ai cũng có thể tự tin giới thiệu về đất nước mình với bạn bè quốc tế, vì chúng ta chưa thật sự tự hào, giống như tôi 20 năm về trước non nớt thu mình lại. Nhưng tình yêu Tổ quốc tiềm ẩn trong mỗi con người, chỉ cần chúng ta đặt một quyết tâm cho bản thân và thực hiện nó, sự tự tin sẽ lớn dần.