(Của nhà nghiên cứu Văn học dân gian trẻ)

Phóng to

TTC - Mẹ kính yêu! Con rất muốn về ăn Tết bên mẹ (“Lòng trâu cũng như dạ bò” mà!), nhưng đang lỡ đợt sưu tầm văn học dân gian ở một nơi rất xa. Vả lại, chị con tháo vát, chắc sẽ lo cho mẹ đầy đủ. Mẹ thấy chưa, “Ruộng sâu trâu nái, không bằng con gái đầu lòng”.<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Con cũng biết mẹ đang nhắm vợ cho con, vì “Làm ruộng phải có trâu, làm giàu phải có vợ”, nhưng “Tậu trâu, lấy vợ, làm nhà - Trong ba việc ấy thật là khó thay!”. Mẹ ơi! Không biết mẹ chọn ai, chứ người xưa “Mua trâu xem sừng, mua chó xem chân” hoặc là “Mua trâu xem vó, lấy vợ xem nòi”. Nói mẹ đừng cười, chứ con không cần loại “Khỏe như trâu” cùng kiểu làm ăn “Hùng hục như trâu húc mả”; càng không thích loại “Béo như con trâu trương”.

Nếu nhà người ta khấm khá, “Ruộng sâu trâu nái” thì cũng tốt, nhưng cần hơn là kiểu người biết tính toán, chuyên cần, “Trâu dắt ra, bò dắt vào”, “Thả cày cuốc góc, nghỉ nhọc chăn trâu”. Người biết tính toán thì “Trăm trâu cũng một công chăn”, còn người dại thì “Một con tằm cũng phải hái dâu - Một con trâu cũng phải đứng đồng”. Mà mẹ ơi, người xưa từng nói: “Thật thà cũng thể lái trâu - Yêu nhau cũng thể nàng dâu mẹ chồng”, liệu đến khi con cưới vợ, mẹ có thật yêu thương cô ấy không?

Về chị con, cái tuổi “Con gái mười bảy, bẻ gãy sừng trâu” đã qua lâu rồi, mẹ nhắc khéo chị ấy với, chứ lỡ ra như “Trâu quá sá, mạ quá thì” rồi bị rẻ rúng và có khi lâm cảnh “Buộc trâu trưa nát chuồng”, khiến mẹ con ra đụng vào chạm dễ sinh chuyện bất hòa. Mẹ cũng đừng nghĩ “Trâu ta ăn cỏ đồng ta”, miễn người tốt là được.

Chị con khôn ngoan trong buôn bán, nhưng coi chừng bị những kẻ đã có vợ “Cưa sừng làm nghé” đeo bám. Thấy chị có sắc, lại có tiền, chúng sẽ bám “Dai như trâu đái” vậy. Cũng phải cảnh giác bọn “Đầu trâu mặt ngựa”, chúng “Đến đâu chết trâu đến đấy”. Bọn chúng nó “Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã”, chị con thì không thích dựa dẫm người khác.

Phóng to

Mẹ cũng nên khuyên chị thuế má phải thật thà, chứ kiểu đút lót ông này bà nọ là không thọ đâu! “Cơm đâu no bụng chó, cỏ đâu no bụng trâu”, tiền đâu rải cho khắp lượt các quan tham, còn kiểu “Trâu buộc thì ghét trâu ăn - Quan võ thì ghét quan văn dài quần”, coi chừng chúng nó ăn chia không đều sẽ tố cáo chị hối lộ, chẳng khác chi “Trâu lấm vẩy càn”.

Thế là chị vừa mất tiền, vừa mang tiếng, có khác chi kẻ “Chết trâu lại thêm mẻ rìu” và “Trâu lành không ai mừng cả, trâu ngã lắm kẻ cầm dao”, khi đó chẳng ai cứu chị đâu! Cạnh tranh mà! “Trâu chết mặc trâu, bò chết mặc bò, củ tỏi giắt lưng”! Khắp nơi đều có loại chỉ chực “ăn”, bất kể đồng loại khốn khổ. Chị đừng tưởng “Trâu ác thì trâu vạc sừng - Bò ác thì bò cong lưng vẹo sườn”; thời nay vẫn có kẻ ác sống nhơn nhơn đó! Có thể chị sẽ bảo: “Thân trâu trâu lo, thân bò bò liệu”, chẳng khiến em xía vô, nhưng xin chị đừng chủ quan, ở đời “Tham bong bóng, bỏ bọng trâu”, “Vụng con toán, bán con trâu” đâu phải là chuyện hiếm.

Chuyện nữa làm con lo lắng là nghe nói thằng em con đã có lần moi túi chị lấy tiền. Không chừng nó đã bị bọn nghiện hút rủ rê. “Ăn thuốc bán trâu, ăn trầu bán ruộng” đó mẹ ơi! Hơn nữa, rồi nó sẽ leo thang, “Bé ăn trộm gà, cả ăn trộm trâu, lâu lâu làm giặc”, rồi khổ cả đời mẹ ạ.

Con nhớ có lần nó đi học về, điếu thuốc bên mép, vênh váo ra điệu “Có ăn có chọi, mới gọi là trâu”, trong khi cái xe đạp đứt phanh thì mặc kệ. Nhân nhắc chuyện xe, mẹ cho nó thay bộ phanh thật tốt cho an toàn, “Con trâu mua được nữa là chạc mũi”.

Tết này con không về được, việc cúng lễ ông bà thì mẹ để em con làm cho nó quen. “Có trâu trâu đằm, không trâu bò lội”, “Không có trâu bắt bò đi giẫm” cũng được thôi. Năm này, con và mẹ đều là năm tuổi, nhưng con chỉ lo cho mẹ thôi. Cầu chúc mẹ vui xuân Kỷ Sửu càng thêm mạnh khỏe để chúng con khỏi phải lâm vào cảnh “Vắng chúa đàn, tan con nghé”. Con của mẹ

TRẦN VĂN SỬU(Người chép lại: NGUYỄN KHẮC PHÊ)