Tồn tại một sự phân biệt rạch ròi giữa "thể thao nghiệp dư" và "thể thao nhà nghề" trong làng thể thao. Và Olympic luôn là đại biểu cho "thể thao nghiệp dư".

Những điểm sáng chưa đủ

Thế nào là thể thao nghiệp dư? Đại khái, đó là những VĐV không nhận được nhiều tài trợ tư nhân, thi đấu ở những môn chưa tồn tại các CLB chuyên nghiệp, và còn phải dựa nhiều vào ngân sách của chính phủ.

Đó chỉ là định nghĩa đại khái, vì làng thể thao ngày nay đã nâng lên tầm chuyên nghiệp ở hầu hết các môn Olympic. Rất nhiều VĐV hàng đầu thế giới ở điền kinh, bơi lội cũng ký hợp đồng với nhiều nhãn hàng tài trợ khi bước ra Olympic. Nhưng trong cách hiểu thông thường tại SEA Games, điền kinh, bơi lội, cử tạ, thể dục dụng cụ, đua thuyền... vẫn được xem là nhóm môn nghiệp dư.

Và những môn nhà nghề là bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền, quần vợt, cầu lông, bóng bàn... Trong số này, Việt Nam đã có màn trình diễn ấn tượng ở môn bóng đá - với 1 HCV thuyết phục của bóng đá nam, 1 HCB "đáng lý đã là vàng" của bóng đá nữ, và 1 HCV khác nữa của futsal nữ.

Tuy nhiên, thể thao Việt Nam gặp thất bại nặng nề ở hầu hết các nội dung nhà nghề tại SEA Games. Bóng chuyền nữ là điểm sáng hiếm hoi còn lại sau bóng đá, với trận chung kết giàu cảm xúc của các cô gái trước Thái Lan hùng mạnh. Lần đầu tiên bóng chuyền nữ Việt Nam đứng trước cơ hội lớn đến thế để lật đổ người Thái. 

Dù vậy cũng phải nhìn nhận, sau hàng nhiều thập niên thống trị tuyệt đối bóng chuyền nữ, việc Thái Lan có lúc sa sút là khó lòng tránh khỏi. Kể cả khi Thanh Thúy cùng các đồng đội thắng được trận chung kết ở SEA Games vừa qua cũng không thể nói rằng bóng chuyền nữ Việt Nam đã vượt người Thái.

Ngày càng tụt lại

Ở bóng chuyền nam, các đội Đông Nam Á còn kém xa đẳng cấp châu lục, nên bất ngờ vẫn thường xuất hiện. Việt Nam đã đứng trước một cơ hội lớn để tạo địa chấn khi dẫn trước Indonesia 2-0 tại bán kết, nhưng rồi thua ngược 2-3 đầy nuối tiếc. Đến trận tranh HCĐ, Việt Nam cũng thua nốt Philippines với kịch bản bị ngược dòng tương tự.

Ở bóng rổ, Việt Nam cũng gây thất vọng lớn khi trắng tay sau khi giành HCV lịch sử ở SEA Games 2023. Trên đất Campuchia 2 năm trước, hai chị em Trương Thảo My - Trương Thảo Vy đã tỏa sáng mang về HCV nội dung 3x3, cũng là HCV bóng rổ đầu tiên của Việt Nam tại SEA Games. Sau 2 năm, Thảo My - Thảo Vy và các đồng đội đã trắng tay ở toàn bộ các nội dung trên đất Thái Lan.

Các môn cầm vợt để lại nỗi thất vọng chẳng kém. Với quần vợt, Việt Nam hầu như không còn khả năng cạnh tranh huy chương từ khi dàn ngôi sao Lý Hoàng Nam, Trịnh Linh Giang... chuyển sang chơi pickleball. Nhưng ở SEA Games, việc các tay vợt đánh đơn của Việt Nam hầu như bại trận ngay từ vòng 1 quả thật là cú sốc.

Với cầu lông, đôi nữ Vũ Thị Trang - Bùi Bích Phương cứu vãn thể diện cho Việt Nam với 1 HCĐ. Ở những nội dung còn lại, khoảng cách trình độ giữa Thùy Linh, Đức Phát trước các tay vợt hàng đầu khu vực là quá xa. 

Cần biết rằng một số đội đã không mang đến SEA Games đội hình mạnh nhất. Điển hình là Indonesia cất toàn bộ các ngôi sao nam, nhằm chuẩn bị cho World Tour Finals (diễn ra chỉ 2 ngày sau khi môn cầu lông ở SEA Games khép lại).

Còn với bóng bàn, Việt Nam đã đứt mạch đoạt HCV liên tục từ 2017 đến 2023. Bóng bàn Việt Nam tuy không nổi trội ở Đông Nam Á nhưng duy trì sự ổn định đáng nể với các thế hệ liên tục nối tiếp nhau. 

Ở SEA Games 2025, bóng bàn Việt Nam đã đứng trước cơ hội lớn để hoàn thành mục tiêu khi tiến vào chung kết đồng đội nam. Nhưng rồi trước một Singapore với các tay vợt quá xuất sắc (trong đó có thần đồng Izaac Quek), Anh Tú - Đức Tuân - Anh Hoàng thua 2-3 trong nuối tiếc.

Thất bại ở SEA Games 33 của bóng rổ, bóng chuyền nam, cầu lông, bóng bàn không chỉ là một cú vấp nhất thời, mà nó thực sự phản ánh đúng điểm yếu của nền thể thao Việt Nam khi những môn thể thao nhà nghề đang ngày càng tụt lại so với các nước trong khu vực.

Việt Nam được nhắc đến 3 lần trong 'những khoảnh khắc thiệt thòi nhất SEA Games'

Báo The Straits Times của Singapore tổng kết 8 khoảnh khắc "tuyệt vời nhất và tồi tệ nhất" ở SEA Games 33, trong đó bàn thắng bị hủy của Bích Thùy được nhắc đến như "khoảnh khắc tệ nhất".