Nữ diễn viên Zuzana Mauréry trong phim The Teacher - Ảnh: LevelK

The Teacher (sản xuất năm 2016) không khoan nhượng hay ngần ngại kể về những tiêu cực trong lớp học, những trò vòi vĩnh phụ huynh và phân biệt đối xử với học sinh của một cô giáo ở Bratislava, Tiệp Khắc (cũ) trong những năm cuối thập niên 1980.

Nhưng bộ phim không phải là bản đấu tố khô cứng mà đem đến sự hóm hỉnh, chua cay, một thoáng buồn nhưng thanh thản.

Cuộc chơi đổi chác

Ngay buổi học đầu tiên, thay vì nghe các học sinh giới thiệu về bản thân, cô giáo Drazdechová yêu cầu học sinh lần lượt đứng lên nói về nghề nghiệp của cha mẹ.

Cô hì hục ghi chép và hỏi han rất tỉ mỉ.

Người xem trong vài phút hiểu được động cơ sau việc làm kỳ lạ của cô giáo: cô lập ra kế hoạch chi tiết các việc cần nhờ vả phụ huynh và “trả ơn” bằng cách tiết lộ đề thi hay điểm số.

Các phụ huynh học sinh có lý do trong sáng “giúp đỡ” cho cô giáo vì cô là một phụ nữ đơn độc, có những khó khăn riêng, khi chồng là một chiến sĩ đã hi sinh cho đất nước.

Nhiều phụ huynh tích cực tham gia cuộc chơi đổi chác này.

Phụ huynh là thợ làm đầu tạo kiểu tóc đẹp cho cô để đổi lấy những bài tập cần chuẩn bị trước buổi kiểm tra. Phụ huynh có khả năng sửa điện đến tận nhà sửa cái đèn bàn đang bị hỏng.

Phụ huynh làm ở cửa hàng nhu yếu phẩm ngày nào cũng được cô giáo gọi điện dặn dò về lốc sữa, ký xương. Có phụ huynh gửi bánh đến nhà cô mỗi ngày. Với những phụ huynh không giúp được gì, cô gọi học sinh đến nhà giũ thảm, cọ toalet...

Nhưng không phải ai cũng luồn cúi.

Một phụ huynh làm kế toán ở sân bay đã từ chối việc lén lút gửi bánh sang tận Matxcơva (Liên Xô cũ) cho chị của cô giáo, đơn giản đó là việc bị cấm, nếu bị phát hiện anh sẽ mất việc.

Cô con gái bé nhỏ và xinh đẹp có năng khiếu về thể dục nghệ thuật từ đó bị đối xử bất công trong lớp với những điểm số kém, những lời xúc phạm về năng lực. Cô bé bị trầm cảm kéo theo một bầu không khí nặng nề trong gia đình.

Cách dựng song hành của phim với những diễn tiến bất minh trong lớp học và buổi họp phụ huynh học sinh cuối năm học khiến kịch tính phim luôn ở mức độ căng như sợi dây có thể đứt bất cứ lúc nào.

Bầu không khí căng thẳng trong buổi họp dần tịnh tiến qua những câu chuyện, lời kể về những việc tiêu cực của cô giáo. Tuy vậy, không phải phụ huynh nào cũng muốn nói lên sự thật.

Sự bất nhẫn của vài phụ huynh không làm lay động nổi nét mặt hãnh tiến của vài người khác ở vị trí tốt hơn trong xã hội, muốn bảo vệ đồng chí giáo viên của mình.

Trước áp lực của phụ huynh, cô hiệu trưởng và hiệu phó - người chủ trì cuộc họp - dường như bất lực trước những sức ép từ vị trí đặc quyền của cô giáo.

Cảnh phim The Teacher

Những ẩn dụ tinh tế trong một tổng thể trào phúng

Không màu mè, không hoa mỹ, câu chuyện được kể tỉ mỉ, tường tận như bản luận tội với những vị chua cay, hóm hỉnh.

Những tình huống hài hước đến chảy nước mắt, sự chua cay đến xót ruột khiến người xem chấp nhận quá khứ màu xám như một câu chuyện buồn cười, một bài học trào phúng.

Có lẽ vì thế mà đạo diễn Hrebejk đã sử dụng tông màu rất tươi sáng và nhiều màu sắc cùng những cú cắt hình nhịp nhàng, năng động cho cả phim.

Sự đối lập giữa màu sắc rộn ràng, tiết tấu vui tươi với chút đen tối hài hước trong câu chuyện như trò nghịch ngợm của nhà làm phim, khiến người xem đi vào thế giới vừa xa, vừa gần để nhăn mặt, cười ồ lên, để rồi bất nhẫn và thấu hiểu.

Nữ diễn viên Zuzana Mauréry vào vai một cách đầy thuyết phục.

Phải đóng vai chính phản diện thuộc dạng đáng ghét nhất trên màn ảnh, với nhiều cạm bẫy của sự sa đà vào diễn xuất thái quá, nữ diễn viên đã tìm được sự cân bằng cho sự nghiêm nghị, sự hẹp hòi, sự vô liêm sỉ và cả những lúc trống rỗng của nhân vật.

Để cuối cùng người xem hiểu được sau tất cả, đó là trò chơi quyền lực của cô giáo.

Xem phim, vẫn còn chút lấn cấn khi cô giáo hiện lên như manơcanh xấu xí đến mức hài hước qua góc nhìn của học sinh và phụ huynh.

Giá như trong vài tình huống, người xem được thấy góc nhìn chủ quan của nhân vật để cô giáo có cơ hội nói, tâm sự, phân trần thì nhân vật không chỉ dừng lại ở một hình tượng mà đời và thật hơn nữa.

The Teacher đã mang đến cách kể tưởng như rất nghiêm nghị với những ẩn dụ tinh tế trong một tổng thể trào phúng. Đó là vị rất riêng của điện ảnh châu Âu, đặc biệt là của các nước Đông Âu, khi nhìn về một thời điểm vừa xa vừa gần trong quá khứ.

Cô giáo trong The Teacher