Bánh trung thu từ chỗ là chiếc bánh của những nguyên liệu đơn giản, gần gũi với đời sống hằng ngày thì nay dùng các nguyên liệu xa xỉ, đắt tiền, thậm chí bánh từ nước ngoài nhập về.

Tết Trung thu từ chỗ là cái Tết trong đời sống tinh thần người Việt, nhắc tới Trung thu người ta sẽ nghĩ là Tết dành cho trẻ em với mâm cỗ đêm rằm trong đó có chiếc bánh trung thu, với ánh trăng tròn vành vạch, với đèn lồng ông sao.

Làm sao để Tết Trung thu trở về đúng nghĩa "ngày xưa" của nó?

* Bạn đọc Trần Phú Dũng:

Giá hộp bánh có khi ngang ngửa giá bánh bên trong

Không khó để nhận thấy thị trường bánh trung thu ngày càng xuất hiện nhiều hộp đựng bánh rất cầu kỳ. Nhiều khi giá trị chiếc hộp ngang ngửa với giá bánh bên trong.

Ắt hẳn là người thiết kế muốn gây ấn tượng, muốn sản phẩm thêm "đẳng cấp".

Nhưng tôi cũng áy náy, bối rối tự hỏi sau khi ăn hết bánh, người được tặng sẽ dùng chiếc hộp đó vào việc gì.

Vì để tái sử dụng thì khó bởi chiếc hộp được thiết kế chỉ để đựng bánh còn bỏ đi cũng tiếc vì nó đẹp, đẹp đến từng chi tiết.

Trên thế giới, xu hướng bao bì đang đi theo hướng ngược lại với hộp đựng bánh trung thu. Liên minh châu Âu đặt chỉ tiêu về bao bì bền vững, giảm vật liệu và tăng tái chế. Nhật Bản chuộng sự tinh tế nhưng gọn nhẹ.

Singapore khuyến khích thiết kế tối giản để giảm chi phí logistics. Sản phẩm của doanh nghiệp không chỉ được đánh giá qua chất lượng mà còn qua cách họ sử dụng bao bì bên ngoài. Ở đó, bao bì chỉ cần vừa đủ đẹp để sử dụng và có thể tái chế.

Chúng ta cũng không thiếu chủ trương, chính sách về tiêu dùng xanh và cả luật để bảo vệ môi trường.

Nhưng những hộp bánh đựng bánh trung thu xa xỉ, cầu kỳ vẫn xuất hiện dày đặc mỗi mùa. Rõ ràng việc làm một hộp bánh trung thu quá cầu kỳ sẽ tốn nhiều nguyên liệu, công sức là đi ngược xu thế chung về sống xanh và tạo thêm áp lực.

Một phần nguyên nhân nằm ở việc không ít người vẫn coi trọng vẻ ngoài hơn giá trị thực. Hộp bánh càng nặng, càng cầu kỳ thì được xem là có "thành ý".

Còn sự giản dị đôi khi có tác dụng ngược. Chính thói quen hình thức ấy tạo ra sự lãng phí. Tất nhiên doanh nghiệp có quyền quảng bá thương hiệu, thể hiện tri ân.

Nhưng liệu tri ân có nhất thiết phải gắn với những lớp vỏ xa xỉ? Một hộp giấy nhỏ gọn, một tấm thiệp chân thành đôi khi ấm áp hơn cả hộp quà sang trọng mà lạnh lẽo.

Một số doanh nghiệp trẻ đã bắt đầu chuyển sang thiết kế tối giản, dùng vật liệu tái chế, vừa giảm chi phí vừa tạo dấu ấn riêng - đó có thể là hướng đi đáng khích lệ. Mỗi mùa Trung thu, hàng triệu hộp cầu kỳ rồi cũng bị bỏ đi sau ít ngày.

Đó là những "ngọn núi" rác thải mà xã hội phải gánh, là sự phung phí tài nguyên trong khi nhiều người vẫn còn thiếu thốn. Nếu biết tiết chế, giản dị, chúng ta vừa tiết kiệm vừa gửi gắm thông điệp đẹp: tri ân không nằm ở hình thức mà ở sự chân thành.

* Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên (Hà Nội):

Trẻ con không được ngắm trăng Trung thu

Rất may mắn ngày nay ở đất nước ta vẫn còn giữ được nhiều lễ, Tết truyền thống.

Điều đó rất tốt cho văn hóa và đời sống tinh thần của con người. Tuy nhiên các lễ, Tết đang được giữ gìn, thực hành ra sao lại là câu chuyện đáng bàn.

Những năm gần đây một số giá trị cốt lõi, phong tục đẹp vẫn được người dân giữ gìn nhưng có "cải biên" cho phù hợp với xã hội đương đại, trong khi một số phong tục đã phai mờ.

Bên cạnh những nét đẹp được giữ gìn thì cũng có những phong tục bị biến tướng.

Như Tết Trung thu chẳng hạn. Gần đây Tết Trung thu cũng rơi vào nặng nề hình thức, với những bánh trái xa hoa đắt đỏ hoàn toàn không phù hợp với tính chất lễ, Tết dành cho trẻ em.

Nhiều người lớn còn lợi dụng Tết của trẻ con để "hợp lý hóa" những món quà đắt đỏ mang nhiều ý nghĩa nằm ngoài ý nghĩa đích thực của ngày Tết Trung thu.

Nên nhớ Tết Trung thu là Tết của trẻ con. Đó là cái Tết được tổ chức vào giữa thu, khi mùa màng vừa xong, người lớn làm Tết cho trẻ nhỏ với những thức quà bánh là thành quả của cây trái vườn nhà, của mùa màng vừa thu hoạch, đồ chơi giản dị tự làm từ đôi tay khéo léo của người nông dân vừa ngơi tay liềm.

Gần đây Tết Trung thu mất đi tính chất của cái Tết dành cho trẻ con mà là Tết dành cho người lớn, để người lớn đối đãi xã giao.

Trong tinh thần thực dụng của những cái Tết Trung thu người lớn, trẻ con bây giờ bị người lớn cho "quên mất" chị Hằng. Hầu hết mọi nơi, từ thành thị tới nông thôn, Trung thu người ta không đưa trẻ con ra giữa trời nhìn mặt trăng thật nữa. Đó là điều rất đáng tiếc.

* TS Hồ Bất Khuất:

Để trẻ em thoải mái cười đùa dưới ánh trăng

Tết Trung thu vốn gắn liền với văn hóa dân gian và ký ức tuổi thơ mọi người. Nó gắn liền với Ông Trăng, Chú Cuội, Chị Hằng... Trẻ em là nhân vật trung tâm của Tết Trung thu với đèn lồng, đèn ông sao, đèn kéo quân, múa lân, hát đồng dao, phá cỗ (chủ yếu các loại trái cây)...

Nhân dịp này người lớn cũng tạo nên không khí gia đình sum họp ấm cúng. Tết Trung thu là cái Tết gần gũi với thiên nhiên nhất. Ngày xưa là vậy.

Những năm gần đây, Tết Trung thu đã bị biến tướng khá trầm trọng khiến nhiều người lo ngại hơn là vui vẻ. Vậy cần phải lấy lại vẻ đẹp trong trẻo cho Tết Trung thu.

Tết Trung thu bị "công chức hóa", "thương mại hóa", nghĩa là người lớn đã biến Tết Trung thu thành một cơ hội để kinh doanh, để cầu thân, để lấy lòng... Điều này làm mất đi vẻ đẹp, vẻ thiêng liêng và lãng mạn của Tết Trung thu.

Muốn Tết Trung thu trong trẻo trở lại, trước hết chúng ta phải đặt Tết Trung thu vào dòng chảy của văn hóa dân gian, khôi phục các giá trị truyền thống, chủ yếu tự làm lấy các loại đèn và tổ chức rước đèn, múa lân, phá cỗ tập thể ở các nhà văn hóa, trường học.

Quay lại mâm cỗ với hoa quả, bánh nướng, bánh dẻo truyền thống thay vì những hộp quà đắt tiền và xa lạ. Khuyến khích gia đình tự làm bánh trung thu để trẻ cùng tham gia, vừa vui vừa gắn kết.

Ở một số trường, các bậc phụ huynh đã rủ nhau đến trường để tự làm bánh và bày mâm quả. Có nơi tổ chức thi vẽ tranh, làm đèn, làm bánh để tạo không khí sinh động, nuôi dưỡng sự sáng tạo và ký ức đẹp.

Trong thực tế, để Tết Trung thu "trở lại trong trẻo như ngày xưa", cần một sự thay đổi cách nghĩ, cách làm từ những đơn vị, tổ chức, cộng đồng, nhà trường, gia đình.

Nghĩa là họ không nên chiều theo ý muốn của một số người "sính lễ nghĩa", muốn làm oai, làm sang mà cần phải làm để làm cho trẻ em được vui vẻ. Khi trẻ em thực sự được vui vẻ, thoải mái cười đùa dưới trăng thì Tết Trung thu trở lại đúng nghĩa như ngày xưa.

Tết Trung thu nay vẫn vui hay chỉ… check-in?

Trung thu với mỗi thế hệ đều có hương vị riêng. Ngày xưa có khi chỉ giản dị với lồng đèn giấy, khoai sắn, còn hôm nay lung linh phố đèn, lồng đèn điện và cơ man nào là bánh trung thu các loại.