Chủ tịch nước Trương Tấn Sang lưu ý với số lượng bản kê khai tài sản lớn nhưng chỉ phát hiện vài trường hợp có sai sót như cử tri nêu thì đây là một dấu hỏi lớn, gây nên sự nghi ngờ trong cử tri. Các đại biểu Quốc hội và chuyên gia đề xuất một số giải pháp sau.

Ông Vũ Quốc Hùng - Ảnh: Nguyễn Khánh

Ông VŨ QUỐC HÙNG (nguyên phó chủ nhiệm thường trực Ủy ban Kiểm tra trung ương):

Đã đến lúc phải công khai để dân giám sát

“Khi đề cập vấn đề công khai, minh bạch tài sản, thu nhập của những người có chức vụ, quyền hạn, bất cứ ai cũng thấy rằng đây là một đạo lý cần thiết. Nhưng nếu chỉ dừng lại ở nói đạo lý và nguyên tắc thì không xoay chuyển được tình hình.

Nhà nước pháp quyền phải bằng quy định pháp luật, qua đó yêu cầu những người có chức vụ, quyền hạn ở các cấp cụ thể định kỳ kê khai và công khai tài sản, thu nhập của mình trước nhân dân” - ông Vũ Quốc Hùng mở đầu cuộc trò chuyện với chúng tôi.

* Ông đánh giá như thế nào về việc thực hiện biện pháp kê khai và công khai tài sản, thu nhập lâu nay?

-  Để đánh giá mình thì trước hết nên nhìn ra nước ngoài. Nước Mỹ công khai, minh bạch tài sản, thu nhập của Tổng thống Obama và các quan chức, nghị sĩ thế nào? Tại sao người dân Việt Nam vào Internet có thể biết ngay tài sản của Tổng thống Nga Putin, Thủ tướng Nga Medvedev mà không biết tài sản, thu nhập của lãnh đạo nước mình?

Hầu hết các nước văn minh, tiến bộ mà tôi biết đều minh bạch tài sản, thu nhập của những người có chức vụ, quyền hạn, kể từ khi họ nhậm chức trong suốt quá trình công tác. Họ quy định thế nào không khó để tìm hiểu, không khó để học hỏi có chọn lọc. Vấn đề chính là ta có muốn học hay không.

Đó là thế giới, còn với Việt Nam? Đảng và Nhà nước đã sớm thấy tầm quan trọng của vấn đề này. Từ sau Hội nghị trung ương 6 (lần 2) khóa VIII, chúng ta luôn chủ trương tập trung chỉ đạo cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu có hiệu quả. Trong đó có việc thực hiện chế độ kê khai và công khai tài sản của cán bộ, đảng viên theo quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

Nghị quyết trung ương 3 khóa X dành hẳn một mục về bảo đảm minh bạch tài sản, thu nhập của đảng viên, cán bộ, công chức. Tuy nhiên, đến nay có thể nói việc kê khai tài sản vẫn còn mang tính hình thức, việc công khai bản kê khai tài sản chưa đáp ứng được yêu cầu và nguyện vọng của người dân.

Đã đến lúc chúng ta cần tiến thêm một bước quan trọng, đó là công khai bản kê khai tài sản của cán bộ, công chức. Không chỉ công khai ở nơi làm việc như quy định hiện hành, mà công khai rộng rãi để người dân giám sát.

Để góp phần thực hiện quy định số 101 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp, việc công khai này cần được tiến hành từ trên xuống dưới, tập trung vào cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp.

* Để công khai rộng rãi như ông vừa đề cập thì cần sớm sửa đổi các văn bản pháp luật có liên quan?

- Chỉ thị của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc kê khai và kiểm soát việc kê khai tài sản mới đây đã yêu cầu các cấp ủy đảng lãnh đạo việc tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật về kê khai, kiểm soát việc kê khai tài sản, quản lý bản kê khai tài sản, xây dựng cơ sở dữ liệu về tài sản của người có chức vụ, quyền hạn, kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn...

Đây là cơ sở để các cơ quan nhà nước sửa đổi quy định của pháp luật. Để kiểm soát việc kê khai tài sản cần trao thêm công cụ giám sát cho người dân, cho báo chí, mà một trong những công cụ có hiệu lực tốt nhất là tăng cường công khai, minh bạch.

Nhân đây tôi cũng xin nói người dân rất băn khoăn đề án kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn đã được xây dựng từ nhiều năm nay nhưng vì sao đến nay chưa ban hành được?

* Công khai mạnh mẽ hơn là cần thiết, nhưng muốn thật sự kiểm soát được tài sản, thu nhập của những người có chức vụ, quyền hạn cần phải có hệ thống các giải pháp đồng bộ. Vì tài sản có thể gửi ở nước ngoài hoặc ẩn giấu dưới nhiều tên khác nhau?

- Chúng ta không thể đơn giản nghĩ rằng có một giải pháp nào đó là chiếc đũa thần, đưa chiếc đũa đó ra thì ngày mai sạch bóng tham nhũng. Đúng là cần hệ thống giải pháp đồng bộ, nhưng từng giải pháp phải đi đến tận cùng. Nghĩa là từng giải pháp phải thật sự sắc bén, cộng lại nhiều giải pháp mới hỗ trợ, tăng cường sức mạnh chung.

Công khai phải cho ra công khai. Cùng với đó có thể nghiên cứu áp dụng các biện pháp hỗ trợ như thanh toán qua ngân hàng, hạn chế chi tiêu tiền mặt... Nghĩa là dùng các biện pháp kỹ thuật (đặc biệt là sự chủ động của cơ quan thuế) phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế để kiểm soát tài sản, thu nhập không chỉ người có chức vụ, quyền hạn, mà cả người trong gia đình, người thân, đối tác làm ăn của họ.

* Bản thân ông thực hiện việc kê khai và công khai tài sản, thu nhập như thế nào?

- Khi còn công tác, tôi thực hiện theo đúng quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Hiện nay tôi là cán bộ về hưu, nhưng nếu cần thiết tôi luôn sẵn sàng công khai tài sản, thu nhập của mình.

Ảnh: V.Dũng Đại biểu LÊ NAM (phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội Thanh Hóa): Cán bộ cấp cao thực hiện, hiệu quả sẽ rất cao Trước Quốc hội, sở dĩ tôi nêu vụ việc ông Trần Văn Truyền như một ví dụ cần được làm rõ, cần công khai trước dân thì trước hết đó là yêu cầu của cử tri, là lời hứa của các cơ quan chức năng khi trả lời chất vấn đại biểu Quốc hội và Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng đã cam kết với cử tri là sẽ làm rõ... Cũng qua vụ việc này, chúng ta thấy rõ ràng hiệu quả của việc công khai, minh bạch tài sản của cán bộ, quan chức nếu thực hiện thực chất, có sự giám sát triệt để. Hiện nay, với gần 1 triệu bản kê khai tài sản phải công khai mỗi năm, tôi cho rằng đối tượng kê khai và công khai quá lớn. Nhiều đại biểu cũng đã phát biểu chúng ta đang thực hiện quy định về kê khai, công khai rất hình thức, không thực chất và không có hiệu quả. Vì vậy tới đây khi sửa đổi Luật phòng chống tham nhũng phải nghiên cứu thật kỹ, đánh giá xem số lượng kê khai, công khai như vậy có phù hợp không và cần điều chỉnh thế nào. Tôi đồng ý đối tượng là cán bộ, công chức, đảng viên phải kê khai tài sản như hiện nay là đúng. Nhưng liệu tất cả đối tượng phải kê khai và công khai tại nơi làm việc thì có nhất thiết đều phải công khai rộng rãi hay không? Tôi nghĩ rằng không nhất thiết phải công khai rộng rãi cả triệu bản kê khai ấy, bởi như cử tri nhận xét chỉ những người có chức, có quyền mới có khả năng tham nhũng và tham nhũng lớn, đây mới là đối tượng cần công khai rộng rãi. Đối tượng cần công khai, minh bạch tài sản phải là những cán bộ cấp cao, cấp càng cao càng phải công khai minh bạch tài sản của mình để nhân dân biết. Và một câu hỏi cần phải trả lời nữa là bây giờ công khai thế nào? Công khai không có nghĩa là cứ phải in lên báo hoặc in ra giấy dán ở mọi nơi. Đây cũng là vấn đề cần nghiên cứu, bàn bạc rất nghiêm túc để đạt được yêu cầu là công khai, minh bạch tài sản cán bộ một cách thực chất. Các cơ quan có chức năng như Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng, Thanh tra Chính phủ, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội... cần nghiên cứu kỹ vấn đề này khi sửa đổi Luật phòng chống tham nhũng vào thời gian tới. Vậy cách làm thế nào, bởi công khai minh bạch là nguyên tắc đã được văn kiện của Đảng, pháp luật của Nhà nước quy định. Nếu các lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước thực hiện, sẵn sàng công khai rộng rãi tài sản của mình, của gia đình mình thì hiệu quả sẽ rất cao, vì các cấp dưới sẽ răm rắp theo đó mà thực hiện. Quan chức mà giàu chính đáng thì không việc gì phải sợ công khai. Bởi làm giàu là quyền của mọi người, được Nhà nước khuyến khích và bảo hộ.  Quan chức giàu có mà tài sản ấy minh bạch thì người dân vẫn yêu mến chứ không ai tị nạnh gì, miễn là ông thực hiện tốt nhiệm vụ của mình. Ảnh: L.Kiên Đại biểu NGUYỄN SỸ CƯƠNG (ủy viên thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội): Công khai việc xác minh tài sản cán bộ Không nhất thiết phải công khai hết cả triệu bản kê khai tài sản của cán bộ, công chức, bởi nếu có công khai cả ở nơi làm việc và nơi cư trú, cử tri cũng rất khó đánh giá được khối tài sản của ông A, ông B là có vấn đề, có gì bất minh trong đó hay không. Vụ ông Trần Văn Truyền vừa rồi nếu Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra trung ương không quyết tâm vào cuộc để xác minh, kết luận thì dư luận, cử tri cũng không thể xác minh được một khi ông ấy giải thích đó là tiền của vợ chồng dành dụm, con cái kinh doanh mà có... Vì vậy, tôi đề nghị cái cần công khai rộng rãi ở đây là công khai kết quả xác minh tài sản của cán bộ, công chức. Cần quy định các cơ quan, tổ chức nơi các đối tượng thuộc diện kê khai tài sản làm việc phải xác minh tính trung thực của bản kê khai, tính minh bạch của tài sản mà cán bộ, công chức đang nắm giữ, sau đó công khai kết quả xác minh đó. Làm được như vậy thì ông nào mà không sợ? Kê khai là việc của anh, còn nếu anh kê khai mà qua xác minh tôi thấy không đúng, tài sản có nghi vấn bất minh, tôi mời giải trình mà anh không giải trình được thì anh sẽ bị kỷ luật cả mặt đảng và chính quyền. Làm như vậy cũng gắn được trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong đấy. Tức là anh quản lý cán bộ, công chức của mình anh phải có trách nhiệm kiểm soát sự trung thực và mức độ liêm chính của họ. Nếu xác minh thấy kê khai đúng thì không có vấn đề gì, không nhất thiết phải công khai bản kê khai của ông. Còn nếu kê khai không đúng, thiếu trung thực, tài sản người kê khai bị nghi ngờ có vấn đề mà không giải trình thuyết phục thì sẽ bị xử lý. Còn nếu cơ quan, đơn vị quản lý xác minh không đúng, cả nể, mà sau này có vấn đề gì đó thì người phụ trách việc xác minh sẽ phải chịu trách nhiệm. LÊ KIÊN ghi