20/07/2007 05:05 GMT+7

"Sản phẩm" của thời bao cấp

TRẦN MẠNH TRUNG (Thanh Hóa)

TTC - Thời bao cấp đã sản sinh ra nhiều từ và cụm từ cũng như câu khẩu hiệu mà giờ đây không còn thấy sử dụng nữa. Xin đơn cử một vài ví dụ.

Từ "con phe” hay "làm nghề phe phẩy” dùng để chỉ những người mua lại những mặt hàng của người được cung cấp theo tem phiếu hay chế độ phân phối để bán lại kiếm lời.

Những người này bị mọi người khinh bỉ, mặc dù họ kiếm được nhiều tiền. Thời tôi đi học phổ thông, có bạn trong lớp có mẹ là... "con phe" bị các bạn trong lớp chế giễu đến mức uống thuốc ngủ tự tử.

Cụm từ "móc ngoặc" được dùng khá phổ biến thời bao cấp được dùng để chỉ sự cấu kết của hai cá nhân hay hai cơ quan nhằm một mục đích không chính đáng, hay vi phạm pháp luật. Các họa sĩ biếm thời đó hay vẽ hai người giơ hai bàn tay có ngón trỏ dài và cong móc vào nhau để minh hoạ cho sự "móc ngoặc".

Có câu chuyện vui kể về chuyện "móc ngoặc" của một ông bác sĩ và bệnh nhân: Ông bác sĩ kê đơn cho vị "bệnh nhân"... không hề ốm đau được nghỉ làm việc 10 ngày để anh ta đi chơi, với lời nhắn "Nhớ kiếm cho tớ vài lạng chè... móc câu (chè búp Thái Nguyên) nhé!”.

Thời bao cấp, làm trong ngành thương nghiệp là nghề "có giá” nhất! Nghề thương nghiệp gắn liền với cụm từ "mậu dịch", nên người ta hay gọi "kem mậu dịch”, "phở mậu dịch”, “vải mậu dịch", v.v... để chỉ những thứ do thương nghiệp bán cung cấp theo tem phiếu hay "lệnh” của cấp trên.

Ở các cửa hàng bách hóa thường có các khẩu hiệu như "Vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi" nghe rất... hài hước, vì hàng được phân phối theo tem phiếu, không hề có sự lựa chọn nào khác. Trong cửa hàng bách hóa trưng bày rất nhiều hàng, nhưng bán rất ít, còn đa số là "hàng mẫu không bán”.

Tuy treo khẩu hiệu "Cân đong, đo, đếm đầy đủ”, nhưng nếu có bị thiếu hụt, nhiều khách không dám thắc mắc, vì sợ bị nhớ mặt và lần sau sẽ bị gây khó dễ. Không những vậy, mấy cô "mậu dịch viên" mặt lạnh lùng hay cáu gắt thì làm sao có thể làm "vui lòng” và "vừa lòng” khách hàng được!

TRẦN MẠNH TRUNG (Thanh Hóa)