Sinh viên tham dự lễ tốt nghiệp của Đại học New York, Mỹ - Ảnh: cnbc.com

Ranjani Srinivasan (Ấn Độ) đã xuất sắc nhận học bổng Fulbright và đang là nghiên cứu sinh tiến sĩ về quy hoạch đô thị tại Đại học Columbia (Mỹ). Tuy nhiên, Srinivasan đã vội vã trốn sang Canada sau khi chính quyền Mỹ thu hồi thị thực du học và xuất hiện tại căn hộ của cô ngày 7-3.

Hai tuần sau, tại Somerville, bang Massachusetts, lực lượng chức năng Mỹ đã bắt giữ công dân Thổ Nhĩ Kỳ Rumeysa Ozturk, đang học bậc thạc sĩ tại Đại học Tufts. Srinivasan cùng Ozturk và những trường hợp tương tự khác là minh chứng cho những rắc rối liên quan đến thị thực du học trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng cường chiến dịch trục xuất người nhập cư.

Tiến sĩ Fanta Aw, lãnh đạo Hiệp hội Nhà giáo dục Guốc tế (NAFSA) nhận định: "Sinh viên sợ hãi, bất an". Theo bà, nhiều sinh viên có thị thực du học tại Mỹ đang tự hỏi liệu họ có nên ở lại trong bối cảnh rối ren, nhiều điều không chắc chắn hay lựa chọn trở về nước.

Du học sinh tại Mỹ thường sở hữu thị thực F-1 và họ phải đáp ứng cũng như duy trì một số tiêu chí nhất định do chính phủ liên bang và trường đại học đặt ra. Thông thường, sinh viên phải đăng ký học tại trường cao đẳng hoặc đại học đã được Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) chấp thuận.

Những du học sinh có thị thực F-1 thường không được làm việc ngoài trường cao đẳng, đại học trong năm học đầu tiên và phải chứng minh rằng họ có đủ tài chính để chi trả cho cuộc sống tại Mỹ trong toàn bộ thời gian học tập.

Thị thực F-1 thường được cấp trong thời gian lưu trú của du học sinh tại Mỹ và có thể được gia hạn nếu khóa học hoặc nghiên cứu kéo dài hơn dự kiến. Thị thực du học có lợi cho cả du học sinh và các trường đại học, cao đẳng, mang lại đa dạng văn hóa và hàng tỉ USD học phí.

Theo một nghiên cứu của NAFSA, 1,1 triệu du học sinh tại các trường cao đẳng và đại học Mỹ đã đóng góp 43,8 tỉ USD cho nền kinh tế quốc gia trong năm học 2023-2024.

Sinh viên Ấn Độ chiếm tỉ lệ lớn nhất trong số du học sinh tại Mỹ, ở mức 29%, tiếp theo là sinh viên Trung Quốc (25%) và sau đó là sinh viên Hàn Quốc (4%)…

Quyền lợi pháp lý

Ông Joshua Bardavid, luật sư di trú tại New York, cho biết sinh viên sở hữu thị thực F-1 được bảo vệ hiến pháp cơ bản như công dân Mỹ, bao gồm quyền tự do ngôn luận theo Tu chính án thứ nhất. 

Luật sư Bardavid phân tích rõ: "Hiến pháp áp dụng cho tất cả mọi người. Ngay cả những trường hợp không có giấy tờ cũng có quyền được bảo đảm thủ tục pháp lý công bằng theo quy định pháp luật và hiến pháp". Tuy nhiên, trong một số trường hợp nhất định, chính phủ liên bang có thể hạn chế những quyền đó, chẳng hạn như khi lực lượng chức năng kiểm tra công dân nước ngoài tại khu vực biên giới.

Nhưng du học sinh vẫn đặc biệt dễ bị trục xuất do tính chất tạm thời của tình trạng pháp lý mà họ đang có. Luật sư Joseph Lento chuyên tư vấn cho du học sinh tiết lộ rằng thị thực của họ có thể bị đình chỉ hoặc thu hồi đột ngột nếu lực lượng chức năng xác định họ không tuân thủ.

Chính phủ có thẩm quyền thu hồi tư cách pháp lý của những trường hợp mà họ tin là có liên quan đến khủng bố. Quyền lực đó đã được tăng cường vào những năm 1990 khi Mỹ áp dụng chính sách cứng rắn với tội phạm và sau đó được mở rộng thêm một lần nữa sau cuộc tấn công khủng bố ngày 11-9-2001.

Ngay cả sinh viên sinh ra ở nước ngoài nhưng là thường trú nhân hợp pháp hoặc công dân nhập tịch cũng có nguy cơ mất quyền sống tại Mỹ nếu các nhân viên di trú xác định rằng họ có liên quan đến tổ chức khủng bố.

Thông thường, du học sinh sẽ mất tư cách pháp lý khi họ vi phạm các quy tắc của chương trình thị thực, chẳng hạn như làm việc tại Mỹ khi không được phép hoặc điểm số thấp đến mức không còn đạt thành tích học tập tốt nữa. 

Tại Đại học New York, du học sinh duy trì điểm trung bình trên 2,0 được coi là đạt thành tích tốt. Sinh viên nước ngoài cũng có thể mất thị thực nếu họ bị coi là mối nguy hiểm cho công chúng. Trong lịch sử, rất hiếm khi sinh viên bị trục xuất vì hành vi thể hiện quan điểm chính trị.

Du học sinh có thể kháng cáo việc thu hồi thị thực không?

Ông Bardavid cho biết sinh viên hiếm khi kháng cáo sau khi bị thu hồi thị thực vì khả năng thành công là rất thấp.

Trong khi đó, ông Lento nhấn mạnh rằng vì thị thực được cấp theo quyết định của các quan chức Mỹ, nên hoạt động hợp pháp nhưng gây chú ý tiêu cực cũng có thể dẫn đến việc bị cơ quan di trú hoặc lãnh đạo nhà trường xem xét kỹ lưỡng.

Ông cho biết nhiều sinh viên không nhận ra rằng việc bị bắt giữ, hoặc thậm chí chỉ là bị xử lý kỷ luật tại trường cao đẳng, đại học, cũng có thể gây nguy hiểm cho tình trạng nhập cư của du học sinh, bất kể sau đó họ có bị kết luận là có tội hay không.