Bộ trưởng Đinh La Thăng và đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm tranh luận về mức thu phí đường bộ đối với xe máy trong giờ giải lao của Quốc hội.

Ngay từ khi chủ trương thu phí với xe máy còn là hình hài, đã có rất nhiều ý kiến không đồng tình về tính hiệu quả cũng như lý lẽ của việc thu, bởi thực trạng mỗi chiếc xe máy đã gánh nhiều phí, tổ chức bộ máy thu phí lớn trong khi số tiền thu được không bao nhiêu, thu phí xe máy trong khi đường sá quá xấu, sự chênh lệch giữa vùng miền... Thế nhưng chủ trương vẫn được thực thi và thực tế đã xảy ra những điều trớ trêu.

Ngày 15-11-2012, Bộ Tài chính ban hành thông tư 197 về thu phí xe máy, trong đó có quy định mức phí tối thiểu và tối đa. Đến đầu năm 2013, dù không muốn nhưng vẫn phải làm, nhiều địa phương đã áp dụng thông tư này, triển khai thu phí xe máy đến từng hộ dân. Ý kiến người dân tại các địa phương thu phí cho thấy mức thu phí cao, việc thu không hiệu quả, rất khó khăn, không công bằng... Những gì diễn ra trên thực tế về thu phí xe máy hoàn toàn không phù hợp với những mệnh lệnh hành chính nên buộc cơ quan ban hành quy định phải thay đổi chính sách.

Chỉ hơn một năm sau đó, vào ngày 11-9-2014, Bộ Tài chính lại ban hành thông tư 133 về thu phí xe máy, trong đó chỉ quy định mức phí tối đa, không đề cập gì đến mức thu tối thiểu. Một số địa phương đã lỡ áp dụng thông tư 197 hoặc chưa biết tính toán ra sao hoặc phải tính chuyện thay đổi theo quy định mới, trong đó có nhiều địa phương không biết thông tư 133 chỉ quy định mức tối đa nên vẫn áp dụng mức thu như cũ.

Nhiều lãnh đạo địa phương cho hay họ “bật ngửa” khi nghe Bộ trưởng Đinh La Thăng nói với đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm rằng thông tư 133 chỉ quy định mức thu tối đa, không đề cập gì đến mức thu tối thiểu như cũ, nghĩa là các địa phương được quyết định mức thu, thậm chí có quyền thu mức thu bằng 0. Đây quả là một quy định mơ hồ cho việc thực hiện.

Đã gọi là hướng dẫn thu, nộp, quản lý và sử dụng phí xe máy mà không xác định mức thu tối thiểu, thậm chí có thể thu 0 đồng như Bộ trưởng Thăng nói thì điều đó có nghĩa các địa phương sẽ rơi vào cảnh lúng túng không biết quy định mức phí bao nhiêu là hợp lý và mỗi địa phương sẽ làm theo một kiểu khác nhau.

Một khi quy định đưa ra mà không xác định mức thu tối thiểu thì về mặt luật pháp, các địa phương có quyền thu phí với mức thu bằng 0. Điều oái ăm là thu bằng 0 chứ không phải không thu, vì trên thông tư còn có pháp lệnh phí và lệ phí cũng như nghị định về quỹ bảo trì đường bộ. Nếu được thu bằng 0, chắc chắn các địa phương sẽ áp dụng mức thu này để đáp ứng nguyện vọng của dân. Chiếu theo thông tư 133, một viễn cảnh đã có thể thấy trước mắt: các địa phương đã lỡ thu hay sắp thu (như TP.HCM, Bà Rịa - Vũng Tàu...) sẽ điều chỉnh quyết định để thu bằng 0!

Luật cũng như các văn bản hướng dẫn thực hiện phải nhất quán và rõ ràng để việc thực thi đúng đắn, hiệu quả, có tuổi thọ lâu dài... Không thể có chuyện quy định ban hành mà cơ quan thực thi bối rối không biết phải làm ra sao, làm kiểu này cũng được, làm kiểu khác cũng xong.

Những quy định mơ hồ như vậy sẽ tạo ra những bộ máy hành chính làm việc nay thế này mai thế khác, không hiệu quả và không thiện cảm trong mắt người dân.