Tháng 8-1998, do muốn cho con mình là Trương A.T., sinh ngày 30-3-1993, được đi học nên cha T. đã mượn khai sinh của cháu là Trương V.K., sinh năm 1989, để làm thủ tục cho T. nhập học. Đến tháng 3-2010 khi T. chuẩn bị thi tốt nghiệp, hồ sơ học tập của T. đều mang tên Trương V.K. nhưng hộ khẩu và chứng minh nhân dân lại ghi tên Trương A.T.. Nhà trường sau khi kiểm tra đã kết luận em Trương A.T. không đủ tuổi để tiếp tục học chương trình lớp 12 THPT theo quy định của Luật giáo dục. Hệ quả là em T. không được dự thi tốt nghiệp THPT năm 2010.

Cũng từ chuyện mượn khai sinh để cho con đi học, mẹ em Lê Thị T.L. đã mượn giấy khai sinh của em Lê Thị L.T. dẫn đến việc tên trong hồ sơ học tập không thống nhất với chứng minh nhân dân và hộ khẩu gia đình. Cuối cùng nhà trường tạm thời cho T.L. tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2010 nhưng hồ sơ học tập của em T.L. vẫn còn mang tên Lê Thị L.T. chưa được chỉnh sửa. Nếu em T.L. muốn sử dụng các văn bằng chứng nhận học tập để xin việc làm cũng không thể được.

Trong khi các cơ quan có thẩm quyền đang đau đầu giải quyết vì pháp luật lĩnh vực hộ tịch không quy định rõ trường hợp mượn giấy khai sinh phải xử lý như thế nào, Bộ Giáo dục - đào tạo lại có công văn số 4367/BGDĐT-PC và công văn số 4366/BGDĐT-PC ngày 23-7-2010 gửi giám đốc các sở giáo dục - đào tạo, các hiệu trưởng, viện trưởng...

Nội dung có câu: “Trong trường hợp nội dung về nhân thân của người học đã ghi trên văn bằng, chứng chỉ không khớp với bản chính giấy khai sinh do lỗi của người học như cung cấp bản sao chứng thực giấy khai sinh sai so với bản chính; mượn giấy khai sinh của người khác để đi học, có nhiều giấy khai sinh khác nhau... thì người có thẩm quyền cấp văn bằng, chứng chỉ không có trách nhiệm chỉnh sửa văn bằng, chứng chỉ”.

Như vậy nếu áp dụng tinh thần công văn này thì dù trong câu chuyện mượn giấy khai sinh không phải lỗi của học sinh (mà của cha mẹ các em) nhưng chính các em phải gánh chịu hậu quả. Mặt khác, hiện tại chỉ có cơ quan giáo dục là có thẩm quyền chỉnh sửa các văn bằng, hồ sơ, chứng chỉ học tập nên khi Bộ Giáo dục - đào tạo ra quy định này là làm khó người dân lẫn cơ quan hộ tịch. Thiết nghĩ quy định này cần được sửa đổi để tránh tình trạng đưa các em học sinh nói trên vào đường cùng khi không thể tiếp tục học hành hoặc không xin được việc làm.