Sáng 25-10, tại Hội trường Trung tâm xã Măng Đen, UBND tỉnh Quảng Ngãi tổ chức hội thảo Giải pháp đột phá về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tỉnh Quảng Ngãi. 

Nhiều chuyên gia, nhà khoa học, các viện, trường... thẳng thắn chỉ ra thực trạng thiếu nhân lực chất lượng cao của tỉnh.

Quảng Ngãi "khát" nhân lực chất lượng cao

Theo các chuyên gia, dù có tiềm năng phát triển mạnh về công nghiệp, năng lượng và chuyển đổi số, nhưng "chìa khóa" con người vẫn là điểm yếu, khiến Quảng Ngãi chưa thể tạo ra bước đột phá thật sự.

Theo PGS.TS Lưu Thế Anh - Viện trưởng Viện Tài nguyên và Môi trường (Đại học Quốc gia Hà Nội), Quảng Ngãi hiện có hơn 1.500 người hoạt động chuyên sâu trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển khoa học - công nghệ.

Trong đó chỉ có 25 tiến sĩ và 396 thạc sĩ. Tỉ lệ kỹ sư công nghệ thông tin mới đạt 1,8%, thấp hơn mức trung bình cả nước (3,2%) và còn cách xa mục tiêu 5% vào năm 2030.

"Lực lượng này vẫn còn phân tán, chưa hình thành được các nhóm nghiên cứu mạnh, trong khi nhiều dự án lớn của tỉnh vẫn phải phụ thuộc vào chuyên gia từ nơi khác. Hiện có khoảng 3.200 lao động nước ngoài đang làm việc trong các khu công nghiệp ở Quảng Ngãi", ông Thế Anh nêu rõ.

Ông Võ Xuân Hòa, Phó giám đốc Sở Nội vụ, nói so với TP Đà Nẵng (nơi có hơn 450 tiến sĩ và hàng ngàn thạc sĩ làm nghiên cứu) thì quy mô nhân lực khoa học của Quảng Ngãi còn rất khiêm tốn.

"Vì vậy những lĩnh vực then chốt như năng lượng tái tạo, lọc hóa dầu, công nghiệp môi trường hay công nghệ sinh học của tỉnh vẫn đang phụ thuộc đáng kể vào nhân lực từ bên ngoài", ông Hòa nói.

Không chỉ thiếu nhân lực, các chuyên gia còn chỉ ra nguyên nhân sâu xa hơn là tư duy phát triển dựa vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ vẫn còn phổ biến.

Theo ông Lưu Thế Anh, nhận thức về vai trò của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại nhiều cấp, nhiều doanh nghiệp và người dân "vẫn chưa đồng đều". Điều này khiến việc ứng dụng công nghệ mới hay đổi mới mô hình kinh doanh chưa trở thành nhu cầu tự thân, mà vẫn mang tính phong trào hoặc đối phó.

Liên kết viện - trường - doanh nghiệp 

Trước thực trạng đó, nhiều ý kiến cho rằng Quảng Ngãi cần một chiến lược bài bản để phát triển nhân lực chất lượng cao, lấy khoa học và đổi mới sáng tạo làm đòn bẩy tăng trưởng.

Theo tiến sĩ Thế Anh, trước hết cần nâng cao nhận thức toàn diện trong hệ thống chính trị, đội ngũ quản lý, cộng đồng doanh nghiệp và người dân về tầm quan trọng của khoa học công nghệ. Song song đó, tỉnh cần thúc đẩy mạnh mẽ mối liên kết viện - trường - doanh nghiệp, hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực chất.

"Nhiều kết quả nghiên cứu hiện vẫn nằm trên giấy do thiếu cơ chế hợp tác và thương mại hóa. Quảng Ngãi cần sớm có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đặt hàng nghiên cứu, hỗ trợ tài chính cho hợp đồng chuyển giao công nghệ và thành lập Văn phòng chuyển giao công nghệ để hiện thực hóa ý tưởng", ông Anh đề xuất.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Võ Xuân Hòa cho biết tỉnh đang định hướng đào tạo 200-300 nhân lực số và 150-200 kỹ sư năng lượng mặt trời, điện doanh nghiệp. Người được nhận học bổng sẽ cam kết phục vụ tối thiểu 3-5 năm tại các doanh nghiệp trong tỉnh.

Đồng thời Quảng Ngãi sẽ xúc tiến thành lập Liên minh Học thuật - Nghiên cứu - Công nghiệp, liên kết với các đại học lớn trong nước như Đại học Đà Nẵng, Đại học Quốc gia TP.HCM, Đại học Quốc gia Hà Nội, Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam để đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ.

"Không thể phát triển bền vững nếu mãi trông chờ vào nhân lực bên ngoài. Quảng Ngãi cần đầu tư mạnh cho con người, cho tri thức và cho sáng tạo. Đó mới là nền tảng để bứt phá", ông Hòa nhấn mạnh.

Muốn có công nghệ cao, phải có tiến sĩ 'ở lại' Việt Nam

Trong cuộc trò chuyện với phóng viên Tuổi Trẻ, giáo sư Nguyễn Minh Thọ - giáo sư danh dự tại Đại học KU Leuven, Bỉ - đề xuất một số giải pháp về chính sách học bổng tiến sĩ, môi trường nghiên cứu chất lượng để phát triển công nghiệp công nghệ cao.