Phóng viên Quang Thế (trái) tác nghiệp tại cầu Nhật Tân và phía sau là cảnh sát hình sự Đông Anh (Hà Nội) - Ảnh cắt từ clip

Trước dư luận đặt vấn đề việc nhà báo Quang Thế bị xử phạt hành chính mà chưa có biên bản vi phạm nào được lập, trả lời báo Tuổi Trẻ, đại diện Công an Hà Nội lý giải rằng việc công an quận Tây Hồ ra quyết định xử phạt hành chính nhà báo Quang Thế là có căn cứ bởi hồ sơ vụ việc đã được Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP. Hà Nội (PC44) chuyển sang.

Theo Công an Hà Nội, Cơ quan điều tra chuyển hồ sơ cho Công an Q.Tây Hồ để xử phạt hành chính nhà báo Quang Thế là đúng luật. Trường hợp này là không cần lập biên bản, chỉ cần căn cứ vào tài liệu chứng cứ và hồ sơ của cơ quan điều tra để ra quyết định xử phạt.

Tuy nhiên, trao đổi với Tuổi Trẻ, nhiều chuyên gia pháp lý khẳng định dù việc xử phạt hành chính căn cứ vào hồ sơ do cơ quan điều tra chuyển sang thì cũng phải đảm bảo đúng trình tự, thẩm quyền.

Vẫn phải có biên bản vi phạm

Theo quy định, thẩm quyền điều tra vụ án hình sự, xác minh tin báo tố giác tội phạm, đơn trình báo của công dân thuộc về cơ quan điều tra.

Sau khi xác minh tin báo tố giác tội phạm, đơn trình báo của công dân, nếu vụ việc không có dấu hiệu hình sự thì cơ quan điều tra sẽ ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự.

Đồng thời, nếu xác định vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật hành chính thì cơ quan điều tra cần chuyển hồ sơ cho cơ quan có thẩm quyền xử lý theo Luật xử lý vi phạm hành chính.

Phóng viên Trần Quang Thế (bìa trái) và ông Ngô Quang Hưng - người hành hung Quang Thế (bìa phải) tại buổi làm việc với PC44 chiều 24-9 - Ảnh: K.H.

Theo Thạc sỹ Vũ Thị Xuân Nhuệ - kiểm sát viên Viện KSND TP.HCM, nếu qua xem xét vụ việc, cơ quan điều tra quyết định không khởi tố vụ án hình sự thì sẽ ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự. Quyết định này phải nêu rõ căn cứ không khởi tố.

Nếu cơ quan điều tra chuyển hồ sơ này cho cơ quan chức năng có thẩm quyền giải quyết vụ việc vi phạm hành chính thì hồ sơ cũng phải kèm theo quyết định không khởi tố vụ án.

Nếu cơ quan điều tra cho rằng, vụ việc có dấu hiệu vi phạm hành chính, thì đương nhiên trong hồ sơ này phải có đầy đủ các bằng chứng, chứng cứ về việc vi phạm đó, và đương nhiên, không thể thiếu được biên bản vi phạm hành chính. Và biên bản này được thực hiện khi hành vi vi phạm hành chính xảy ra.

Nếu người dân có dấu hiệu vi phạm pháp luật nhưng người có thẩm quyền chứng kiến mà không lập biên bản thì đó là lỗi của chính người có thẩm quyền đã thiếu trách nhiệm trong khi thi hành công vụ.

Bà Nhuệ cũng cho biết, trong quyết định xử phạt đối với nhà báo Quang Thế, mấu chốt vấn đề là việc xác định thế nào là khu vực bí mật nhà nước.

Theo bà Nhuệ, thì ở đây nhà báo Quang Thế đã thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình trong tác nghiệp và khu vực cầu Nhật Tân không phải là khu vực bí mật nhà nước.

Đồng tình với bà Nhuệ, luật sư Nguyễn Minh Tâm - đoàn luật sư Thành phố Hồ Chí Minh cũng cho rằng dù vụ án không có dấu hiệu hình sự và chuyển hồ sơ để xử ý hành chính thì việc này cũng cần phải tuân theo quy định của Luật xử lý vi phạm hành chính.

Nghĩa là, vẫn cần phải có đầy đủ biên bản vi phạm hành chính được lập trước đó.

Quang Thế có lợi dụng tư cách nhà báo không?

Trong quyết định của công an quận Tây Hồ xử phạt nhà báo Quang Thế tổng cộng 14,4 triệu đồng còn có điểm cho rằng nhà báo đã có hành vi lợi dụng tư cách nhà báo, phóng viên để can thiệp và cản trở hoạt động đúng pháp luật của tổ chức cá nhân, bị xử phạt 7,5 triệu đồng.

Theo luật sư Phạm Hoài Nam - đoàn Luật sư TP.HCM, hành vi “Lợi dụng tư cách nhà báo, phóng viên can thiệp, cản trở hoạt động đúng pháp luật của tổ chức, cá nhân”, được quy định tại điểm b khoản 2 Điều 6 Nghị định số 159/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, xuất bản.

Có thể hiểu hành vi "Lợi dụng tư cách nhà báo, phóng viên" chỉ bị xử lý khi phóng viên, nhà báo tác nghiệp không theo sự phân công của lãnh đạo tờ báo. Việc tác nghiệp là hành vi cá nhân có chủ đích và vi phạm quy định của Luật Báo chí thì mới có thể bị xử phạt theo điều 6 nghị định 159 trên.

Đối với trường hợp nhà báo Quang Thế thì anh đi lấy tin bài theo sự phân công của lãnh đạo, có thể xem là nhà báo Quang Thế đang thực hiện công việc được giao.

"Việc áp dụng điều khoản này để xử phạt Quang Thế - đã là sự nhầm lẫn đáng tiếc của Công an quận Tây Hồ", luật sư Nam nói.

Cơ quan công an cũng không chứng minh được phóng viên Quang Thế có hành vi vi phạm và cản trở việc điều tra nên không thể khẳng định Quang Thế lợi dụng tư cách nhà báo để cản trở công việc của cá nhân tổ chức.

Ngược lại, luật sư Nam lại cho rằng cần xem xét hành vi của chiến sĩ cảnh sát khi đánh vào mặt và đá phóng viên Quang Thế.

Hành vi trên đã có dấu hiệu vi phạm quy định về quyền tác nghiệp của báo chí và căn cứ điều 7 Nghị định 159/2013/NĐ-CP của Chính phủ trên thì hành vi này có thể bị phạt tiền từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng.