22/05/2019 16:23 GMT+7

Nôn ra máu

Nguồn: Cổng thông tin Y học Cộng đồng

Nôn ra máu là một cấp cứu nội khoa, vì vậy trong trường hợp nôn ra máu, bạn nên gọi đến trung tâm cấp cứu hoặc đến thẳng phòng cấp cứu gần nhất.

Ảnh minh họa. Nguồn: gutcare.com.sg

Nôn ra máu là triệu chứng thường do bệnh lý ở đường tiêu hóa trên, bao gồm: Thực quản, dạ dày, và đoạn đầu ruột non (hành tá tràng). Rất nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra chảy máu và sẽ được nhắc đến dưới đây.

Nôn ra máu là một cấp cứu nội khoa. Mặc dù trong nhiều trường hợp, máu chảy sẽ nhanh chóng được cầm, nhưng bạn vẫn không thể chắc chắn nó sẽ ngừng chảy khi bạn nôn ra máu lần đầu. Trong một số trường hợp, chảy máu có thể trở nên nguy hiểm và đe dọa đến tính mạng. Vì vậy, hãy gọi đến trung tâm cấp cứu hay đến thẳng phòng cấp cứu gần nhất nếu bạn nôn ra máu.

Khái quát về đường tiêu hóa trên.

Đường tiêu hóa bắt đầu từ thực quản và tận cùng ở hậu môn.

Đường tiêu hóa trên bao gồm thực quản, dạ dày và đoạn đầu ruột non (hành tá tràng). Thức ăn được đưa xuống thực quản vào trong dạ dày. Dạ dày tiết ra acid giúp tiêu hóa thức ăn và sau đó được đưa tới ruột non, để được tiêu hóa.

Một số dạng chảy máu đường tiêu hóa trên.

Các loại chảy máu thường được mô tả như sau:

- Máu đen: Thường được mô tả như là màu bã cà phê, gợi ý máu chảy tương đối chậm. Máu chảy ra tiếp xúc với acid dạ dày đủ lâu để acid chuyển máu thành màu nâu đen. Chảy máu trong trường hợp này có thể vẫn chưa nhiều lắm nhưng có thể nhiều hơn ở lần chảy máu sau đó.

- Chảy máu đỏ tươi số lượng lớn gợi ý máu chảy nhanh và nhiều.

- Nôn ra máu kèm đi cầu phân đen: Đi cầu phân đen có nghĩa là phân có màu rất đen và thường đặc sánh như nhựa đường. Nôn ra máu và đi cầu phân đen là 2 triệu chứng thường đi cùng nhau. Chúng đồng thời xuất hiện chứng tỏ chảy nhiều máu trong đường tiêu hóa.

Các triệu chứng khác có thể xuất hiện cùng với nôn ra máu. Ví dụ, đau bụng, sốt, cảm thấy mệt mỏi hay các triệu chứng về tiêu hóa khác. Sự có mặt các triệu chứng sẽ giúp hướng tới nguyên nhân chảy máu. Đôi khi, các triệu chứng này không xuất hiện ngay từ đầu.

Nguyên nhân nôn ra máu là gì?

Có thể gặp rất nhiều nguyên nhân gây nôn ra máu. Các triệu chứng hay gặp và quan trọng hơn được liệt kê vắn tắt như sau:

Chảy máu thực quản

Nguyên nhân gồm có:

- Giãn tĩnh mạch thực quản: Giãn tĩnh mạch là mạch máu bị giãn rộng ra, thường ở trong thành thực quản và dạ dày. Đây là một trong những biến chứng có thể gặp của xơ gan. Trong xơ gan, mô gan xơ làm cản trở dòng máu qua gan, gây tăng áp lực tĩnh mạch đem máu từ đường tiêu hóa đến gan. Tĩnh mạch mang máu chứa các chất dinh dưỡng đã được tiêu hóa được gọi là tĩnh mạch cửa. Áp lực tăng lên đẩy máu trở về đường tiêu hóa và làm cho tĩnh mạch này giãn ra trong thành thực quản. Tĩnh mạch giãn ra trở nên khá dễ vỡ và có thể chảy máu dữ dội vào trong lòng thực quản.

- Viêm thực quản: Thường là do acid trào ngược từ dạ dày (bệnh trào ngược dạ dày-thực quản). Thực quản bị viêm đôi khi xảy ra chảy máu.

- Ung thư thực quản: Đôi khi gây chảy máu vào trong lòng thực quản.

- Hội chứng Mallory-Weiss: Đây là loại chảy máu gây ra bởi một vết rách ở thành thực quản hay dạ dày. Vết rách này có thể gây ra bởi bất kỳ nguyên nhân gì mà dẫn tới tăng đột ngột áp lực trong dạ dày hay thực quản. Ví dụ như, nôn ọe nhiều lần do bất kỳ nguyên nhân gì, quá căng thẳng mệt mỏi, ho hay nấc mạnh.

Chảy máu dạ dày

Nguyên nhân gồm có:

- Loét dạ dày: Ổ loét có thể chảy máu, đôi khi chảy máu dữ dội. Loét dạ dày thường gây ra bởi nhiễm một loại vi khuẩn có tên là Helicobacter pylori (HP). Loét dạ dày thường có thể được chữa trị khá dễ dàng. Thuốc kháng viêm thường được sử dụng để điều trị các bệnh như viêm khớp đôi khi gây loét dạ dày. Aspirin hay được sử dụng để chống đông máu cũng là 1 nguyên nhân gây bệnh.

- Ung thư dạ dày đôi khi gây chảy máu vào trong dạ dày.

- Viêm dạ dày: Tương tự loét dạ dày.

- Giãn tĩnh mạch trong thành dạ dày có thể xảy ra tương tự như giãn tĩnh mạch thực quản đã mô tả ở trên.

- Hội chứng Mallory-Weiss: Có thể làm ảnh hưởng đến thành dạ dày - mô tả ở trên.

Chảy máu hành tá tràng

Nguyên nhân gồm có:

- Loét hành tá tràng: Ổ loét có thể gây chảy máu, đôi khi rất dữ dội. Giống như loét dạ dày, loét hành tá tràng thường do nhiễm một loại vi khuẩn có tên là Helicobacter Pylori (HP). Trường hợp này thường có thể được chữa trị khá dễ dàng. Thuốc kháng viêm và aspirin, là nguyên nhân thường gặp gây loét dạ dày, nhưng không phải là nguyên nhân thường gặp gây loét hành tá tràng.

- Viêm hành tá tràng: Có nguyên nhân tương tự như loét hành tá tràng.

Nguyên nhân hiếm gặp từ bất cứ đoạn nào của đường tiêu hóa trên, bao gồm:

- Nhiễm xạ.

- Nhiễm trùng đường tiêu hóa không phổ biến.

- Chấn thương.

- Vô căn: Trong một số trường hợp, thậm chí sau khi xét nghiệm vẫn không thể tìm thấy nguyên nhân.

Những thăm dò và xét nghiệm nào có thể được làm?

Nhận định của bác sĩ

Bác sĩ có thể sẽ hỏi nhiều câu hỏi về nguồn gốc chảy máu, về các triệu chứng khác và thăm khám. Một trong những điều đầu tiên bác sĩ sẽ cố gắng tìm ra là "liệu máu chảy ra này có thật sự là từ đường tiêu hóa trên không?". Đôi khi khó có thể chắc chắn điều này, và có thể khó kết luận nếu máu chảy ra là:

- Ho ra máu, chứ không phải nôn ra máu.

- Máu từ chỗ nào đó ở trong miệng hoặc mũi mà chảy ngược lại cổ họng, sau đó nuốt và nôn ra. Ví dụ, máu chảy từ mũi.

Nếu rõ ràng là máu chảy từ đường tiêu hóa trên, các xét nghiệm thường làm là để tìm nguyên nhân. Xét nghiệm hay được làm nhất là nội soi.

Nội soi dạ dày

Nội soi dạ dày là dùng một ống nhỏ, mềm đưa xuống thực quản vào trong dạ dày và đến đoạn trên của hành tá tràng. Nguyên nhân gây chảy máu có thể thường được phát hiện nhờ nội soi.

Đánh giá tình trạng toàn thân

Nhiều loại xét nghiệm máu và xét nghiệm khác có thể được làm để đánh giá tình trạng toàn thân. Ví dụ, lượng máu mất là bao nhiêu, có cần phải truyền dịch hay truyền máu để bù lượng máu đã mất hay không. Xét nghiệm máu cũng có thể giúp đánh giá những yếu tố cụ thể như là chức năng gan nếu có xơ gan, hay để giúp chẩn đoán hay nhận định các nguyên nhân khác gây chảy máu.

Điều trị nôn ra máu như thế nào?

Điều trị ban đầu

Điều trị ban đầu có thể cần truyền tĩnh mạch để bù dịch hay thậm chí truyền máu nếu chảy máu nghiêm trọng. Việc này không cần thiết nếu máu chảy ít và đã cầm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp chảy máu nghiêm trọng , việc hồi sức cấp cứu và bù dịch/máu khẩn cấp được chỉ định ngay lập tức.

Điều trị khác

Điều trị tùy vào nguyên nhân. Tuy nhiên, điều trị ban đầu để cầm máu đang chảy có thể thường sử dụng một dụng cụ có thể đưa xuống như nội soi (như đã mô tả ở trên). Đôi khi, phẫu thuật cấp cứu là cần thiết để kiểm soát tình trạng chảy máu đang tiến triển nặng. Một khi chảy máu được cầm, điều trị bổ trợ phụ thuộc vào nguyên nhân.

Nguồn: Cổng thông tin Y học Cộng đồng