Mớ tép tươi ròng làm nhút
Đến hẹn lại lên, khi ngoài đồng chuẩn bị vụ đông xuân, nước từ ruộng trổ ra kênh rạch, ấy là lúc người dân quê đi cất rớ, đi "dủi", đi đơm về rất nhiều tép tươi ngon.
Thời trước, tôm tép nhiều đến nỗi dù đã ăn ngày ba bữa tép, chế biến đủ món vẫn không hết. Nhà nào cũng có tép nên bán không đắt hàng, thế là nghĩ ra cách làm nhút (dân quê gọi là dút) để trữ ăn dần, tháng giêng cũng không lo đói.
Hồi đó, tết đến nhà nào không có thịt thì ăn nhút với cơm trắng. Ngày nay, hễ tết là thịt cá ê hề, nhút lại trở thành đặc sản để "giải ngán". Trong mâm cơm ngày tết, bên cạnh sơn hào hải vị, món nhút nằm khiêm tốn ở góc mâm nhưng luôn đắt khách.
Cái tết đầu tiên làm dâu xứ Lệ, tôi đã được thưởng thức món nhút của mạ. Thoạt nhìn, nhút tép đồng Lệ Thủy giống mắm tôm miền Bắc, hay mắm ruốc, tép chua ở Huế, nhưng thưởng thức thì mới biết lầm to.
Hôm cùng mạ đi chợ quê, mạ chỉ cho tôi xem mớ tép đang nhảy tanh tách bảo: "Con coi, đây mới là tép làm nhút, phải đều tăm tắp, tươi ròng như rứa thì làm nhút mới ngon". Trong nhà mạ có mấy cái vại sành để làm nước mắm, làm ruốc và nhút.
Nghe tôi nói thích ăn nhút, mạ hỏi muốn ăn nhút chua hay nhút éo. Tôi gãi đầu trả lời đại, "nhút gì con cũng ăn". Mạ kể, hồi cả nhà còn vất vả, cứ đến tháng 12 âm lịch là có tép trong nhà. Nếu gặp trời nắng đẹp, mạ sẽ làm nhút éo.
Gọi là nhút éo vì phải phơi tép cho héo (tiếng địa phương gọi là éo), thịt tép bắt đầu có độ dẻo thì đem vào trộn với muối, cơm nguội hơi nhão (có khi là bắp rang giã mịn hoặc thính gạo), cho thêm ớt bột, gừng. Sau đó đem giã nhuyễn rồi bỏ vào vại sành đậy lại.
Công đoạn ủ nhút éo cần tỉ mỉ và tốn công. Cứ nắng là đem vại ra phơi, gần hai tuần liền như thế. Thi thoảng, mạ phải mở nắp vại rồi dùng đũa cái (loại đũa to dài bằng tre) trộn để nhút được chín đều.
Làm nhút éo đừng bỏ ớt tươi, để lâu sẽ bị chua, vại sành cũng phải thật khô ráo sạch sẽ. Làm nhút cũng giống như muối dưa hay làm mắm, phải có "tay" mới thành công.
Mạ kể, năm ngoái cô hàng xóm sợ tép nhanh hỏng nên cho vào nhiều muối, đến khi ăn thì nhút bị nặng mùi. Đợt sau rút kinh nghiệm bỏ ít muối, kết quả là nhút mãi không chín, lại hỏng.
Khi nào cần gấp thì mạ làm nhút chua, quy trình đơn giản hơn, không cần phơi tép mà trực tiếp trộn các nguyên liệu rồi giã nhuyễn, sau đó phơi nắng dăm ba hôm là ăn được.
Những ngày mưa gió vẫn có thể làm nhút chua, chỉ cần treo vại sành lên góc bếp, ủ nhút bằng hơi ấm của bếp lửa là đã có món nhút thơm lừng. Nhưng nhút chua không bảo quản được lâu nên mạ thường ưu tiên làm nhút éo để cho con cháu đem vào thành phố sau mỗi dịp tết.
Nhờ vào bàn tay nêm nếm gia giảm nguyên liệu và canh ủ đúng quy trình mà nhút có màu đỏ au, thơm nức, khi nếm có vị đậm đà xen lẫn cay nồng, thanh ngọt của tép đồng.
Ngày tết, mạ loay hoay chuẩn bị đủ thứ. Mỗi lần sát giờ cơm, mạ tất tưởi chạy ra vườn, dăm bảy phút sau có rổ rau đủ loại: diếp cá, rau quế, xà lách, rau má, ngò gai. Bắp chuối đã cắt sẵn ngâm với nước muối loãng cho trắng giòn, mạ vớt ra trộn với đám rau tập tàng kia là có mớ rau sống tươi ngon.
Nhút éo có thể lấy ra ăn ngay nhưng mạ thường hấp cơm cho dậy mùi, cho thêm tỏi băm, mì chính vào chén nhút rồi đặt vào nồi cơm vừa chín tới.
Khi cả nhà đã quây quần đông đủ, mạ mở nắp nồi, mùi nhút thơm tỏa khắp gian nhà. Ai cũng hỏi mạ nêm nếm kiểu gì mà ngon lạ. Mạ cười, không có gia vị nào ngon bằng gia vị "đói".
Nhút tép đồng kết hợp với đủ thứ trên đời, từ dưa cà cho đến bún, bánh ướt, lòng heo luộc, thịt luộc, hoặc chỉ cần ăn với cơm nóng cũng rất "phê". Gặp tiết trời se lạnh ngày tết, cả nhà ai cũng có thói quen một tay đưa bát nhờ mạ lấy cơm, một tay cầm đũa quệt nhút cho vào miệng hít hà.
Món nhút tuy nhìn đơn giản nhưng gói ghém bên trong sự hài hòa, ẩn chứa quy luật âm dương ngũ hành.
Tôm tép mang tính hàn nên được kết hợp với các nguyên liệu có tính nhiệt như gừng, ớt. Tết ở miền Trung thời tiết khá lạnh, thưởng thức những đồ ăn có vị cay như nhút sẽ giúp cơ thể chống lạnh, điều hòa âm dương.
Gắp một miếng thịt ba chỉ, kẹp thêm rau sống rồi chấm nhút, đưa lên miệng và cảm nhận vị ngọt lành của thịt, vị tươi giòn của rau và vị đậm đà của nhút. Bát cơm nóng hổi cứ thế vơi đi nhanh chóng.
"Món Tết quê nhà" cảm ơn hơn 420 bạn đọc đã gửi bài
Thời gian nhận tác phẩm từ ngày 20-10 đến hết ngày 15-12-2022. Lễ trao giải dự kiến diễn ra vào ngày 31-12-2022, tác giả và tác phẩm đoạt giải cuộc thi sẽ được công bố trên giai phẩm Tuổi Trẻ Xuân Quý Mão 2023.
Các bài sơ khảo sẽ được in thành sách. Bài dự thi tối đa 1.500 chữ, khuyến khích kèm theo ảnh, video minh họa gửi về email montetquenha@tuoitre.com.vn.
Ban tổ chức đã nhận được hơn 420 bài của bạn đọc. Danh sách bạn đọc gửi bài từ 20-10 đến ngày 2-12:
Tương Quan, Nguyễn Tín, lê tuyết, kim cương, Tuan bui thanh, Hoang Tran, Đinh Trung, Đình Tuấn Đào, Chung Thanh Huy, tran van tam, Van Hung Nguyen, Trang nguyen Thi, Mai Trang, Dung Huynh Thi, phương phương trần, Thanh Xuân Nguyễn, Anh Tu Nguyen, Ngọc Diễm, Hạnh Bảo, Anh Tran, Nhu Phuong, Le Phuc An Nguyen, An nhiên Lý, anhhung phamtruong, Khiem Thi Hoang, Dung Tran, mỹ liên phạm, Phạm Anh Tuấn, Sửu Nguyễn, Hậu Nguyễn, Quang Ngo, Quynh nhu, Thanh Nga Nguyen, Đức Anh, thuy luong, yen pham, lưu thị bình, Mai Nguyen Van, Tuan Dao Minh, Nguyễn Thị Thu, Phú Hữu Huỳnh, Đức Thọ Phạm, Vu ta tu, Le Quoc Ky, Hoà Nguyễn Văn, Le Dieu, Tuan cuong, Hải Yến Trịnh Thị, Minh Trinh, Nhien Phuong, Lê Thanh An, Tuyết Lan Lê Thị, Dũng mai Đức, Thai Hoang, Diệu Lê, Trang Nguyễn Thuỳ, Thanh Kỳ Võ, Bếp của Sen, em Nguyên, thoai ngo, Le Hoang Hiep, Tuấn Khang Nguyễn, Lê Phương Thảo, Vũ Trần,My Nguyen, Dung Ha, Yến Trinh, Minh Phung, Quang Ngo, Minh Loc Duong Van, Nguyễn Hiên, Nga Cao, Thanh Thu Nguyen, Pham Anh Tuan, Hiển Bùi, Hoai Le Thi, Lieu Nguyen, Quynh Truc, thuy chu minh, Sinh Nguyen, Ngoc Tran, phuong hoai, Toản Cao Ngọc, hoan doan, Nguyen Tuong Van, van tu nguyen, huuthinh do, Ruby Pham, Si Lecong, Cao Phan Thanh, My Nguyen, Long Bao quynh, Tôi yêu Việt Nam, Nhung Mai, Thinh Nguyen, nhi Nguyễn, Huyền Nguyễn, Thảo Ngô, Hữu Đức Nguyễn, Tuandao Minh, Duong Le Duc, Nguyen Thi Huyen Nga, Tran Hieu Nguyen, Thanh Tam, phuong hoai, Hoai Vu, Trung mai, van luong, Duc Nguyen Huu, Thi Thuy Tran, Như Hiền, Uc Nguyen, Ngoan Do, Lai Nguye, Binh Nguyen Thanh, Ha Nguyen, Thao Nguyen Hoang, Khanh Ha Ca Vo, lưu thị bình, Quốc rin Pham, Ma Tân Xứ Nẫu, duyên hồng pt, Nguyễn Thị Ánh Nguyệt, Trần Hiếu Nguyễn, my Nguyễn, Dinh Trung, Tho Ton, Tuyen nguyen, Nguyễn Thị Thùy Trang, Dung ha, Vu ta tu, Tèo cao minh, Thi dao mai, Trần Mẫn Đạt Huỳnh, giang vy, Thu Nguyễn, ngoc nguyen, Nguyễn Thi lê My, Thanh Nga Nguyen, Cook Tom, Hoc Nguyen van, tuyethuynh1964, Dieu Linh ha Thi, Dong Nguyen The, Quỳnh Iris de Prelle, Mỹ Hà Đoàn, Duy Buu, Tường Anh Linh, Tuyết Nhung Triệu, Song Dai, Dong Mây Thong, Trang Nguyễn Thị Thùy, Hạnh Bảo, Trần Hiếu Nguyễn, phước vothi, Trần Thị Thoan, vinh hoa nguyen, Đạt Nguyễn Huỳnh, Thị Hiền Lê, Phùng Mỹ Lâm, Hien Duong, Minh Út Nguyễn, Loc Le, Phuong Hoai, Binh An, Ha Thu, Nguyễn Ngọc Hùng, Kim Ngân Cao, Nga Cao, Nguyễn Văn Mai, Hồng Thắm, duc nguyen nguyen, Thi Thuy Tran, Phạm Huỳnh Luân, Dương lê Đức, Tường Anh Linh, ngoc nguyen, Thanh Tú Nguyen dat vo, Hien Le, Hoa Mai, trang pham, lang Ton That, Kim Ha Tran, ngoc nguyen, thanhtuantqn, Trieu Ve, Le Minh Hai PT, Quỳnh Chi Ngô, Chau Que Huynh Ngoc, Diep Bui, Hoi Le Quang, Peter Ben, Anh Thư Pham, Luu Cam Van, khue viet truong, Minh La Thao, Van Hung Nguyen, Xuan Thi, Nhu Y Le Huynh, Si Lecong, Dũng Mai Duc, ngoc nguyen, Nguyen Khanh Linh, Nhung Pham, Kieu Nguyen, Hương Giang Nguyen Thi, Thanh chung chi, Thắm Bùi Thị Ngọc, Hải Bùi Thị, Nguyễn Thị Huyền Nga, Thuy Ho, Khải Trần Kym nè, Nguyễn Nhật Thanh, Yên Trám, Lê Lê, Bích Ngọc, Vũ Thần, Tạ Thanh Hải, Nhà Mây, Tùng Minh, Huong nguyen, Thị Thúy Trần, Hoàng Trần, Thanh chung chi, Vu ta tu, Hạnh Nhân Le, Kim Anh Huynh, Trương Minh Thua, Thương Hoài, Thanh Le, Hành Nghĩa, Thắm Bùi Thị Ngọc, Hồng Anh Nguyen, ThienLoc Huynh, Công Nguyễn, Nẻo Về Thiện Lành, Châu Quế Huỳnh Ngọc, nghia pham, văn Tuấn, Diệu Hiền Dương, Bích Ngọc, manh hoainam, Thuy Le, Nhung Dinh, Kha Nguyen, Lý Thị Dung, Nguyễn Thị Nở, Hien Duong, Quỳnh Nguyễn, Yến Anh Nguyễn, Nguyen Hongminh, Vũ Trần, Anh Vo, Hà Trần, Thu Hien, yen pham, Nguyen Minh, Tran Dang, Lê Văn Dũng, Hiền Anh Vũ thi, tu nguyễn đình, Kha Nguyen, Minh Tran, Anh Thien Nguyen Do, Ms Hoa, Thị Mai Hien Le, Loan Mai, Anh Nguyen, Nguyen Thi Hong Minh, bsn JoLy, (BeTo) Mưc, Thảo Nguyễn Hoàng, Ngoan Đỗ, nguyen hoa binh, phuong lien du,Thiên Nhất Trần, Hà Trần, Minh Vân Lê, Nhung Dương Thị, Ngan Lam, Huong Bui, Duong Hung, Võ Bích hạnh, Đoàn Hòa, Hùng Đinh Ngọc, Lư Thế Nhã, Thắng Phạm, Nguyệt Lại, Minh Tien, Nguyen Do, Thu Hằng Trần Thị, nguyen huyen, sg wong lan, Hai Duong Thanh, Tuyet Minh Tran, Le Le, Minh Thu, Hạo Phùng, Luyen Dinh, Ngô Quốc Việt, Minh Nguyen, Huynlinh Voduong, Tran Van Thai, Hùng Đinh Ngọc, Hảo Nguyễn Như, Loan Mai, Dung Thanh, Hoang Anh Linh, Thu Hoang, Đức Anh, Bích Phạm...
BAN TỔ CHỨC
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận