Để giúp trẻ phát triển chiều cao tối ưu trong các giai đoạn trên, hãy tránh các sai lầm hay gặp sau:

Suy nghĩ rằng gen di truyền là tất cả

Theo các nghiên cứu trên thế giới thì chiều cao lúc trưởng thành là kết quả của sự kết hợp của các yếu tố chính: yếu tố gen di truyền, giới tính, chế độ dinh dưỡng, sức khỏe, hoạt động thể chất, giấc ngủ.

Trong đó, đóng góp của yếu tố gene trong việc quyết định chiều cao sau này của 1 con người chỉ chiếm khoảng 25%; còn lại là các yếu tố kể trên.

Nói như vậy không có nghĩa là nếu trẻ mang gene thấp mà đảm bảo đạt được tất cả các yếu tố còn lại thì trẻ sẽ cao đạt chuẩn hoặc trên chuẩn trung bình mà chỉ có giá trị rằng nếu trẻ có gene thấp nhưng được tạo mọi điều kiện phát triển thì sẽ phát huy được tối đa khả năng bộ gene của trẻ đó.

Do vậy không nên có quan niệm sai lầm rằng cha mẹ thấp thì đương nhiên con thấp: vì có thể cha mẹ, ông bà có gene chiều cao bình thường như do điều kiện sống trước đây thiếu thốn nên chưa bộc lộ được bộ gene này, khi thế hệ con cháu được nuôi dưỡng tốt sẽ cải thiện tốt chiều cao.

Tương tự như vậy nếu trẻ có gene cao mà không có các điều kiện chăm sóc kể trên thì cũng sẽ không phát huy được ưu điểm bộ gene và trẻ đó vẫn có khả năng thấp dưới trung bình nhiều.

Không tạo điều kiện cho bào thai phát triển tốt

Chưa có ý thức chăm sóc bà mẹ mang thai trong chế độ ăn, nghỉ ngơi, sinh hoạt. Với những bà mẹ nghén nhiều, kém ăn, lên cân không đạt 12kg/9 tháng mang thai, cần được bổ sung sữa và uống bổ sung đủ các vitamin và khoáng chất cần như B, C, canxi, sắt, kẽm, A (liều thấp dưới 5.000UI/ngày).

Không đảm bảo đủ sữa mẹ cho con trong 6 tháng đầu đời

Nguyên nhân là do coi trọng sữa công thức, trong khi đó sữa mẹ của những người mẹ khỏe mạnh, ăn tốt là nguồn dinh dưỡng thích hợp nhất cho trẻ.

Thứ hai nữa là do mẹ ăn uống kiêng khem nhiều gây thiếu chất. Mẹ cho con bú cần uống thêm sữa tối thiểu 400ml/ngày và ăn đủ chất (thịt các loại, trứng, tôm, cua, cá, rau quả…); chỉ kiêng những loại gia vị chua cay, tỏi và những thực phẩm lên men có thể gây rối loạn tiêu hóa. Và mẹ cần được gia đình hỗ trợ để được ngủ đủ, tinh thần thoải mái mới có nhiều sữa.

Chế độ ăn dặm chưa hợp lý về số lượng và chất lượng

Điều này khiến trẻ không đủ năng lượng để phát triển và đặc biệt bị thiếu hụt các vi chất quan trọng cho phát triển chiều cao là vitamin A, Canxi (và D), sắt và kẽm.

- Thời gian ăn dặm quá sớm: một số gia đình cho trẻ ăn dặm khi 2-3 tháng là quá sớm, khuyến nghị là tròn 6 tháng. Trường hợp đặc biệt trẻ không dung nạp sữa tốt và bị suy dinh dưỡng có thể ăn sớm hơn nhưng cũng phải tròn 4 tháng tuổi, nếu ăn dặm trước thời gian đó thì trẻ không đủ men tiêu hóa có thể sẽ bị rối loạn tiêu hóa kéo dài và suy dinh dưỡng nặng.

- Thời gian ăn dặm quá muộn: sau 6 tháng, chỉ bú mẹ vì trẻ lười ăn bột cháo: gây thiếu năng lượng và vi chất cần cho sự phát triển bình thường của trẻ vì giai đoạn này sữa mẹ không cung cấp đủ chất.

- Sử dụng nước hầm xương và bột, ngoài ra không cho ăn thêm thịt, trứng, tôm cá. Về điều này, gia đình có thể pha thêm nước hầm xương vào đồ ăn như bột, cháo, canh của trẻ nếu trẻ thấy ngon miệng hơn, tuy nhiên lưu ý là không có giá trị dinh dưỡng trong nước hầm xương vì không có canxi, đạm ở đây.

- Xay nhuyễn, hầm thịt rồi rây, lọc chỉ còn rất ít cái, hoặc chỉ ninh nước nấu bột. Như vậy các chất bổ như đạm, bột bị giữ lại trong bã bị bỏ đi, khiến hiệu quả dinh dưỡng không cao. Cần thay đổi là xay nghiền nhỏ cả thịt, cá, hoặc đánh trứng tra vào quấy bột hòa lẫn nước để trẻ có thể ăn cả nước lẫn cái mới lấy đủ dinh dưỡng.

- Không tăng cường số bữa ăn cho trẻ mặc dù mỗi bữa trẻ chỉ ăn rất ít hoặc bỏ ăn.

- Nấu loãng hơn bình thường (cho ít chất đạm, dầu mỡ hơn bình thường) khiến cho trẻ đã ăn ít hơn về lượng lại càng bị thiệt thòi về chất.

- Không cho hoặc cho quá ít dầu mỡ vào bát bột, cháo của trẻ gây thiếu năng lượng khẩu phần cho trẻ: mỗi bữa ăn của trẻ mới ăn dặm đã khuyến nghị từ 2,5-5ml dầu mỡ, trẻ gần 1 tuổi phải tăng lượng dầu mỡ 10-15ml/bữa. Thiếu thành phần này sẽ không hấp thu được vitamin D, A là những yếu tố rất cần cho phát triển chiều cao.

- Không cho trẻ ăn cá, tôm, cua vì sợ trẻ tiêu chảy, hoặc khi trẻ có nhiễm khuẩn ho hay tiêu chảy. Điều này khiến chế độ ăn của trẻ thiếu hẳn nguồn cung cấp canxi và các yếu tố vi lượng cần cho chiều cao. Khi trẻ ho, tiêu chảy vẫn ăn được bình thường. Chỉ trong những trường hợp trẻ bị dị ứng cá, tôm, cua thì mới cần kiêng.

- Cho trẻ uống các loại nước ngọt có gas (làm hỏng răng) có giá trị dinh dưỡng thấp và dễ gây các bệnh rối loạn chuyển hóa sau này, một số loại nước có chất kích thích cocain còn gây ức chế hấp thu canxi, ảnh hưởng tới phát triển chiều cao.

Bổ sung quá nhiều canxi cho trẻ

Nhiều gia đình quan tâm đến chiều cao của con chỉ nghĩ đơn giản là cần bổ sung nhiều canxi, thậm chí ở dạng thuốc.

Khi phát hiện thấy bé có một số biểu hiện như táo bón, mệt mỏi, buồn nôn, biếng ăn hoặc đau xương, đau cơ, đi tiểu nhiều, các mẹ nên đưa con đi kiểm tra xem lượng canxi huyết của bé có quá cao hay không để có cách điều chỉnh kịp thời. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, nếu cơ thể thừa canxi, trẻ có thể bị lùn. Điều này được lý giải là do hàm lượng canxi trong máu tăng cao có thể đi vào xương nhiều hơn, làm cốt hóa các đầu xương sớm, dẫn đến hạn chế sự phát triển xương, ảnh hưởng tiêu cực tới quá trình phát triển chiều cao.

Để trẻ bị nhiễm khuẩn (đường hô hấp, tiêu hóa) tái phát nhiều lần (1-2 tháng/1 lần)

Các nghiên cứu cho thấy đây là nguyên nhân hàng đầu làm hạn chế phát triển chiều cao. Do các trẻ này thường biếng ăn, dùng nhiều kháng sinh ảnh hưởng đến phát triển sụn xương…

Không tạo điều kiện cho trẻ vận động và chơi thể thao

Lúc bé bế ẵm trẻ quá nhiều, khi trẻ lớn thì cho trẻ chơi máy tính nhiều khiến trẻ không có lối sống năng động: không thúc đẩy quá trình trao đổi chất và chuyển hóa, giúp cơ thể phát triển tốt.

Cần tăng cường vận động: khuyến khích trẻ tham gia việc nhà, chơi các môn thể thao trẻ ưa thích (nhất là những môn có động tác kéo dãn như bóng rổ, xà đơn, bơi lội, chạy nhảy, xe đạp…) hàng ngày (20-60 phút) tùy thể trạng của trẻ, việc này giúp tăng tiết dịch ổ khớp dẫn đến tăng hormon tăng trưởng.

Môi trường sống: môi trường sống tự nhiên tốt, đủ ánh sáng, không gian đủ rộng cho sự vui chơi vận động, sẽ tạo điều kiện kích thích sự phát triển.

Tâm thần kinh

Tinh thần ổn định, phấn chấn, giấc ngủ sâu sẽ giúp cơ thể tiết kiệm năng lượng. Đặc biệt trong giấc ngủ đêm tuyến yên tiết ra hormon tăng trưởng GH, hormon này sẽ kích thích sự tăng trưởng của trẻ. Nhưng thực tế các trẻ ở thành phố thường ngủ rất khuya do mải chơi hoặc lo học nhiều quá dẫn đến bị ảnh hưởng chiều cao.

Cần cho trẻ ngủ sớm trước 10 tối và giờ ngủ đều đặn, tránh giờ ngủ thất thường.

Trên đây là những điều đặc biệt cần lưu ý để giúp trẻ phát huy được tốt nhất về tăng trưởng và đặc biệt là chiều cao, mong rằng các bậc cha mẹ sẽ có thêm những kiến thức hữu ích để phòng tránh những thực hành chưa đúng.