Tự điển Đại Nam quấc âm tự vị của Huỳnh Tịnh Của
Song điều rất ít người biết, ông là nhà báo viết chữ quốc ngữ đầu tiên của nước ta.
Thông Hán tự, giỏi tiếng Pháp, Latin và chữ quốc ngữ
Huỳnh Tịnh Của còn gọi là Huỳnh Tịnh Paulus Của, hiệu là Tịnh Trai, bút danh là Paulus Của, sanh năm Canh Thân (1830) tại làng Phước Tụy, tổng Phước Hưng Hạ, tỉnh Bà Rịa (nay là Bà Rịa - Vũng Tàu).
Là người theo đạo Thiên Chúa, năm 12 tuổi ông được sang học ở trường đạo Pinang (Mã Lai), thông Hán tự, giỏi chữ Pháp, Latin và chữ quốc ngữ. Khi lên đến chức thầy tư thì hoàn tục về quê cưới vợ. Trong đạo Thiên Chúa, để trở thành linh mục có sáu bậc, học hết bậc thầy sáu mới trở thành linh mục.
Năm 1861, ông ra làm thông ngôn cho Pháp. Năm 1865 ông làm chủ bút tờ Gia Định Báo. Năm 1873 ông làm việc tại phòng phiên dịch của Dinh Thượng thơ (Nha nội vụ), năm 1892 ông là ủy viên ủy ban cải tổ Trường Thông ngôn, có chân trong bán nguyệt san Revue Indochinoise, một tạp chí chuyên nghiên cứu về Đông Dương tồn tại từ năm 1893 đến 1925. Nhiều lần ông làm giám khảo trong các kỳ thi tuyển công chức. Ông được thăng hàm đốc phủ sứ năm 1881 và mất ngày 26-1-1908 tại Sài Gòn.
Gia Định Báo là tờ báo chữ quốc ngữ đầu tiên của nước ta, ra đời ngày 15-4-1865 do Ernest Potteau làm chánh tổng tài, Huỳnh Tịnh Của làm chủ bút. Công việc của ông là biên dịch tất cả những văn bản của chánh quyền ra chữ quốc ngữ, tổ chức trang báo, tổ chức nội dung và viết tin tức. Trong ba số báo được lưu lại tới ngày nay, chúng tôi đều thấy bài viết của ông dưới bút danh Paulus Của.
Xin chép nguyên văn vài tin với chữ quốc ngữ thời kỳ đó: "Tháng trước quan Thượng thơ có truyền cho quan Bố Sai phủ Saigon đi vào trong làng Bình Hòa Gò Vấp mà làm sổ, biên nam phụ lão ấu, biên sanh tử nghề nghiệp, ruộng đất, biên thử một ít làng cho quan trên đặng biết, chẳng phải có ý biên mà tấn thuế thêm hay là lấy vườn đất ai, mà có nhiều người nghi nan sợ hãi zấu đi, không muốn khai cho thiệt, trong nhà có nhiều người khai ít, ruộng đất nhiều khai chừng một đôi miếng mà thôi, sợ quan có lấy đất đi hay là có bắt người mà đem đi đâu, lại nghe có kẻ muốn đút tiền cho làng ăn cho được khai ít vậy, những người làm thế ấy thì đã mất tiền mà có khi lại mắt lấy tội zối quan, nào có ích gì, có làm sao mà phải làm đều zối trá như vậy..." (số 5 ngày 15-8-1865). "Tại Cần Giuộc, mới bắt đặng Huyện Đức là người của Quản Định cử để mà hay việc thâu thuế nội huyện Phước Lộc mà cấp cho quân giặc..." (số 6 ngày 15-9-1865).
Tuy nhiên, thời gian làm báo của ông dường như không lâu lắm. Không rõ thời kỳ 1869-1871, thời kỳ mà ông Trương Vĩnh Ký làm chánh tổng tài, thì ông Huỳnh Tịnh Của còn làm việc ở Gia Định Báo không! Do không có những số báo từ năm 1866 đến 1870 nên chúng tôi chưa biết chắc. Song đến năm 1872 thì không còn thấy tên của Paulus Của nữa. Có thể từ những năm này ông đã chuyển sang làm công việc khác trong phòng thông ngôn của Dinh Thượng thơ.
“Muốn làm được như Huỳnh Tịnh Của đòi hỏi phải có sở học tốt, có khả năng về ngôn ngữ lẫn say mê ngôn ngữ, đồng thời phải thật yêu ngôn ngữ của dân tộc hết mực.
Chuyện giải buồn - một trong các cuốn sách giúp học chữ quốc ngữ của Huỳnh Tịnh Của
Cổ xúy chữ quốc ngữ
Là một trong hai người Việt biết chữ quốc ngữ cộng tác với quân đội Pháp ở Nam kỳ, Huỳnh Tịnh Của luôn cổ động mạnh mẽ việc người Việt dùng chữ quốc ngữ, thứ chữ mà sau này chính người Pháp phải thừa nhận "đã trở thành vũ khí của người Việt", và cổ xúy cho văn hóa dân tộc.
Ngoài bộ Đại Nam quấc âm tự vị in vào hai năm 1895 và 1896, ông còn khoảng 25 tác phẩm viết bằng chữ quốc ngữ. Hầu hết những tác phẩm này đều chuyển ngữ từ chữ nho, Nôm sang quốc ngữ những tác phẩm văn học cổ hoặc sưu tầm các câu hát, chuyển tục ngữ, cổ ngữ... từ dân gian như Chuyện giải buồn, Tục ngữ cổ ngữ, gia ngôn, Quan Âm diễn ca, Gia Lễ, Chiêu Quân cống Hồ, Câu hát góp...
Song có lẽ gia tài đáng kể nhứt của ông chính là Đại Nam quấc âm tự vị. Bộ sách được chánh quyền bấy giờ tài trợ in ấn, với khổ lớn, 2 tập dày 1.200 trang in. Đây là cuốn tự điển chữ quốc ngữ và giải nghĩa bằng chữ quốc ngữ đầu tiên do người Việt viết.
Sự ra đời của cuốn sách này ngoài nhu cầu đương thời là "phổ biến chữ quốc ngữ", nhu cầu "tra cứu của các thông ngôn" còn có nhu cầu tự thân của tác giả nữa. Bởi không phải ai cũng có điều kiện làm tự điển và không phải ai cũng có thể làm tự điển và cuốn tự điển này đã chứng tỏ trình độ và tài năng của Huỳnh Tịnh Của.
Muốn làm được như Huỳnh Tịnh Của đòi hỏi phải có sở học tốt, có khả năng về ngôn ngữ lẫn say mê ngôn ngữ, đồng thời phải thật yêu ngôn ngữ của dân tộc hết mực. Chính điều đó đã giúp cho một công chức mẫn cán và có lẽ không có nhiều thời gian, đã làm được điều mà ngày nay nhiều người có điều kiện chưa chắc đã làm được.
Bộ tự điển đã giúp chúng ta giữ gìn được gia tài tiếng nói cổ xưa của tiền nhân ở đủ các lãnh vực từ thấp đến cao trong xã hội, đồng thời cung cấp một phần nào đó bộ mặt của xã hội Việt vào cuối thế kỷ 19. Chỉ riêng việc này thôi, Huỳnh Tịnh Của đã xứng đáng được tôn vinh là một trong những ông tổ có công phổ biến chữ quốc ngữ.
Gia Định Báo - tờ báo Hùynh Tịnh Của làm chủ bút khi mới ra đời
Cuốn tự điển vượt trội
So với những cuốn tự điển trước đó do người Pháp viết (tự điển Bá Đa Lộc, tự điển Taberd) và những cuốn về sau này, Đại Nam quấc âm tự vị vượt trội hẳn. Đầu tiên là Đại Nam quấc âm tự vị chứa đựng một kho tàng chữ Nôm rất phong phú mà chưa quyển tự điển nào có được, bên cạnh đó là tiếng Hán.
Ngày nay, muốn học chữ Nôm chúng ta có thể tham khảo Đại Nam quấc âm tự vị. Đây là bộ tự điển Việt Nam đầu tiên giải nghĩa bằng tiếng Việt có cả chữ Hán và chữ Nôm. Trong thời đại mà chữ nho vẫn còn thịnh hành (nhứt là ở miền Bắc và miền Trung), Đại Nam quấc âm đã quan tâm đến ngôn ngữ của người Việt và ghi chép hầu hết những tiếng Việt được sử dụng đương thời ở cả ba miền đất nước, dù tiếng Nam có trội hơn do tác giả sanh trưởng và sống ở miền Nam.
Kỳ tới: Nhà văn đầu tiên viết chữ quốc ngữ
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận