Kính tặng thầy nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11-2006

Hồi ấy, nhà tôi nghèo, nghèo lắm. Nhà tôi nghèo không chỉ nhất xóm, nhất làng mà hình như là nhất xã. Tôi thì ham học. Tôi mê đọc, đọc bất cứ thứ gì có thể đọc được: sách, báo, truyện. Có những mảnh báo cũ tình cờ nhặt được ở đâu đó tôi đều giữ gìn cẩn thận và đọc đi đọc lại.

Nhà tôi nghèo nhưng tôi cũng rảnh rỗi. Thời đó còn tồn tại hợp tác xã. Đi làm theo kẻng. Đi làm để nhận điểm. Cuối mỗi vụ, hợp tác xã chia thóc cho các gia đình theo số công điểm. Tôi còn quá nhỏ nên không được hợp tác xã cho đi làm. Tôi rảnh rỗi.

Nhà thầy gần nhà tôi. Thầy là giáo viên cấp 1. Tôi hay sang nhà thầy chơi, giúp thầy các công việc nhà như phơi thóc, phơi rơm rạ, quét sân quét ngõ, làm cỏ vườn, hái rau, nấu nước...

Tôi làm việc một cách tự nguyện. Và bao giờ thầy cũng trả công, không phải bằng tiền bạc, thầy cho tôi mượn sách.

Nhà thầy nhiều sách lắm, đấy là dưới con mắt của tôi hồi đó. Thầy trả công tôi bằng những cuốn sách, những cuốn truyện, những tờ báo Nhi Đồng... Được đọc là mơ ước của tôi đã thoả.

Tôi lần lượt đọc từ “Dế mèn phiêu lưu ký” đến “Thép đã tôi thế đấy”, từ “du kích Đình Bảng” đến “Chuyện cổ Anderxen”... Khi đọc xong, mang sách trả bao giờ thầy cũng bắt tôi kể lại nội dung câu chuyện, hỏi tôi học được những gì, tâm đắc những gì. Thầy phân tích sâu sắc các nhân vật, các câu chuyện cho tôi hiểu...

Thầy đã thổi vào hồn tôi, một cậu bé nhỏ xíu, quê mùa lòng ham học, sự mê đọc. Chính thầy đã giúp tôi có được những người bạn lớn, những người bạn vô cùng tốt, những người bạn mà sau này và đến tận mai sau mãi mãi luôn bên cạnh tôi: Sách.

Đôi khi thầy đọc thơ cho tôi nghe. Thầy truyền cho tôi tình yêu văn thơ và tình yêu văn học Pháp từ ngày đó. Chính nhờ thầy, cộng thêm một phần may mắn, tôi đã trở thành học sinh cấp 3 chuyên ngoại ngữ, trường đại học sư phạm ngoại ngữ Hà Nội, chuyên ngành tiếng Pháp từ năm 1979.

Sau này khi học đại học và sau đại học ở nước ngoài, rồi khi về Việt Nam công tác, đến bây giờ và có lẽ mãi mai sau, một thú vui, một niềm đam mê tôi không thể thiếu: mua sách. Đi học ở đâu, đi công tác hay du lịch ở bất cứ nước nào tôi cũng rẽ vào các hiệu sách. Nếu không có thời gian vào các hiệu sách trong thành phố tôi thường ghé qua các hiệu sách ở sân bay. Hầu như chuyến đi nào tôi cũng có thêm ít nhất một cuốn sách cầm về Hà Nội.

Thời chúng tôi, khi tốt nghiệp đại học ở Liên Xô, mỗi người được đóng một thùng hàng gửi đường biển về Việt Nam. Và thùng hàng của tôi ngoài những đồ dùng cá nhân, một số ít hàng hóa mua được bằng tiền tiết kiệm toàn là sách. Tôi nhớ mãi câu nói của Lê Quý Đôn mà thầy tôi luôn nói với tôi ngày đó “Dẫu có bạc vàng trăm lạng. Chẳng bằng kinh sử vài pho”.

Năm 2002 khi từ Sydney, Australia về Việt Nam tôi đã gửi theo hàng chậm về Hà Nội hơn 2 tạ sách. Tôi yêu thư viện sách của tôi. Tôi tự hào về tủ sách mỗi ngày một lớn thêm của mình. Tôi đọc sách mỗi ngày và ngày càng thích đọc. Có được như vậy là nhờ thầy tôi.

Sau này, khi đã lớn lên, đã đi nhiều nơi, đọc và học được nhiều thứ tôi mới rút ra được cho mình một kết luận nhỏ: ”Có một thứ trên đời khi ta cho đi, ta không hề mất đi, mà ta lại được thêm. Đó là kiến thức”. Nếu động đất, ngôi nhà ta đang ở có thể bị đổ. Nếu cháy nhà ngôi nhà ta đang ở, kể cả tiền bạc và đồ đạc trong đó có thể biến thành tro. Nếu sóng thần xảy ra hay núi lửa phun tràn những tài sản vật chất ta đang có trở thành con số không tròn trịa. Nhưng kiến thức trong đầu ta thì không bao giờ mất đi. Mà ngược lại mỗi lần ta cho ai đó kiến thức, giảng cho ai vấn đề gì đó ta sẽ nhớ thêm, thậm chí học thêm nhiều điều từ người chính ta giảng cho. Tôi đúc kết được như vậy là nhờ thầy tôi.

Từ mấy năm nay tôi tham gia giảng dạy. Tôi giảng cho các chương trình đào tạo. Tôi cũng có nhiều học trò gọi tôi là thầy. Tôi đi giảng như một nghề phụ, như một thú vui, thậm chí như một niềm đam mê. Tôi làm như vậy được bởi nhờ thầy tôi.

Thầy tôi có cái tên rất đơn giản - thầy Nhận. Tôi luôn tự nghĩ, và cứ nghĩ mãi: Thầy phải tên là Cho mới đúng. Vì thầy đã cho tôi nhiều, quá nhiều.