Ngày ấy, nhà tôi cũng như bao gia đình ở miền quê ấy đều nghèo. Nhà nào có đủ khoai, đủ ngô ăn quanh năm đã gọi là khá giả. Gia đình tôi thường vẫn thiếu đói vài ba tháng mỗi độ giáp hạt, vì thế các bữa ăn có chút cá chỉ là hi hữu.

Chính vì vậy tôi cũng như bọn trẻ trong xóm thường rủ nhau ra đồng sau mỗi giờ tan trường để mò cua bắt cá mang về cho bữa cơm thêm tí chất. Mẹ nấu và chế biến món nào cũng rất ngon, nhưng món canh cua có lẽ làm tôi nhớ nhất vì cái vị thơm, ngọt đậm đà của nó.

Quê tôi đất đồng chiêm trũng nên cua đồng khá sẵn, chỉ một loáng ra đồng tôi có thể bắt cả giỏ cua đầy ắp. Cua bắt về bao giờ mẹ cũng lựa những con bấy (cua non mới lột xác) và những con chết ra để dùng vào món cua rang muối. Những con khỏe, già mẹ mới làm món canh.

Trước khi bóc tách mai, mẹ thường ngâm chút nước muối pha loãng cho cua nhả bớt đất, và cũng làm chúng yếu đi, không kẹp vào tay người. Khi bóc mai cua xong, mẹ rửa lại bằng nước sạch vài lần nữa. Cua giã bằng cối đá tới lúc nhuyễn, mịn màng rồi gạn lọc để nấu.

Gạch cua lấy từ mai cua được xào với hành phi thơm, đợi khi nào canh cua sôi bồng lên mới bỏ vào. Canh cua có thể được nấu nhiều kiểu, có thể là nấu chua với chỉ vài quả cà chua, mấy miếng tai chua hoặc quả dọc, quả me... cộng thêm chút hành hoa. Cũng có thể nấu kèm với các loại rau xanh, hoa leo như thiên lý, mướp, mồng tơi, rau muống, rau rút, quả bầu, dọc mùng...

Nhà tôi nghèo, các loại rau quả trên không có sẵn nên mẹ thường nấu cua với rau tập tàng - một loại rau thập cẩm với những sam, dền cơm, mảnh cộng, bìn bìn, vòi voi... được hái quanh ngõ đi hay vườn nhà.

Nhiều lần nhà tôi có khách thành phố về chơi, ngoài khoai luộc, ngô hầm vốn là “đặc sản” nhà quê, bao giờ mẹ cũng thết đãi khách bằng món canh cua nấu rau tập tàng. Khách ăn cơm, húp canh cứ tấm tắc khen ngon, có người còn hỏi bí quyết của mẹ về cách làm món canh này...

Canh cua đồng thường chan với cơm trắng mới cảm nhận hết được vị thơm ngon ngọt ngào của nó. Vậy mà đôi khi gặp lúc thiếu đói, nhà hết gạo, chỉ có ngô bung, sắn trộn khoai đánh xéo mà ăn với món canh cua mẹ nấu tôi vẫn thấy ngon, thấy ngọt.

Hôm nay, dưới cái nắng hè oi ả, tôi trở về thăm mẹ và bao giờ cũng vậy, mẹ luôn chiều lòng đứa con xa nhà, hăng hái ra chợ làng mua cua mang về chế biến nấu với rau tập tàng. Ôi, húp bát canh cua đồng mẹ nấu sao mà ngon, mà ngọt đến khó lòng quên được…