"Tuổi Trẻ đã tự vận động cởi bỏ chiếc áo chật, làm kinh tế để làm chỗ dựa vững chắc cho việc triển khai nội dung. Đây là mô hình phát triển báo chí hữu hiệu nhất".

Nhà báo Trần Ngọc Châu - nguyên tổng thư ký tòa soạn Tuổi Trẻ, nguyên tổng thư ký tòa soạn SaiGon Times - đúc kết điều mà ông tâm đắc nhất: "Khi tôi được phân công sang xây dựng một tờ báo khác, tôi càng thấu hiểu điều đó, và mỗi khi báo chúng tôi khó khăn, Tuổi Trẻ lại xuất hiện để giúp đỡ. Đó là quả ngọt từ kinh tế báo chí".

"Làm kinh tế là để làm báo"

Đó là lời cam kết đã được các thế hệ lãnh đạo báo Tuổi Trẻ giữ gìn xuyên suốt. 

"Toàn bộ lợi nhuận từ hoạt động kinh tế báo chí được sử dụng để phục vụ cho tờ báo, đầu tư sản xuất nội dung đáp ứng yêu cầu bạn đọc, tạo động lực cho đội ngũ. Và ngược lại, nội dung tạo ra sức hút với bạn đọc, từ đó mới tiếp tục duy trì được nguồn thu nhập - nguồn sống của tờ báo để tiếp tục tăng trưởng" - ông Lê Hoàng, nguyên tổng biên tập Tuổi Trẻ, khẳng định lại đường hướng lãnh đạo báo mà ông đã theo đuổi, cũng là đường hướng của các thế hệ lãnh đạo trước và sau ông. 

Giai đoạn mà ông làm tổng biên tập (2003 - 2008), tăng trưởng báo in đạt đến mức cực điểm: Tuổi Trẻ chính thức thành nhật báo phát hành 7 ngày/tuần, tăng lên 20 trang, trung bình 450.000 bản/ngày, đồng thời với sự ra mắt của Tuổi Trẻ Online.

Lật giở lại cuốn sổ công tác, ông Hoàng nhớ rõ những nguồn động lực của sự tăng trưởng này, trong đó phần lớn xuất phát từ chiến lược phát triển nội dung được ban biên tập và cả đội ngũ chuẩn bị và tổ chức căn cơ: điều tra xã hội học để xác định rõ chân dung bạn đọc cùng những mối quan tâm của họ, từ đó cơ cấu lại nội dung, tăng trang và thêm chuyên mục để phục vụ tốt nhất nhóm bạn đọc chính. Tăng cường phóng viên và văn phòng thường trú ở những địa bàn có mật độ bạn đọc cao; đầu tư lớn cho những tuyến bài có độ rung xã hội. Không chỉ dừng ở mặt báo mà phát triển thành chiến dịch truyền thông, thành chương trình xã hội; chăm sóc và tạo điều kiện tác nghiệp tốt nhất cho phóng viên để có được kết quả tốt nhất trên mặt báo; tập trung đầu tư vào những sản phẩm chính: nhật báo và báo online...

Là phóng viên, dĩ nhiên chúng tôi biết rõ, nhớ rõ. Những trang mục được tăng cường từ 20 năm cho đến giờ vẫn là những trang đang giữ ánh mắt, sự quan tâm và tình cảm của bạn đọc: Hồ sơ - Phóng sự, Sống khỏe, Tổ ấm, Văn nghệ. Tuyến bài "Cơm tù - Xe cướp" kéo dài cả năm, huy động phóng viên cả nước đưa đến kết quả là những tuyến quốc lộ bình yên. Tuyến bài "Điện kế điện tử" phóng viên được đầu tư để có thể dành mấy tháng trời điều tra lần theo dấu vết sản phẩm tiêu cực từ trong nước đến ngoài nước. Tuyến bài "Mãi mãi tuổi 20" - "Nhật ký Đặng Thùy Trâm" - "Chung tay xoa dịu nỗi đau da cam" từ chỗ thu hút được tình cảm của hàng triệu bạn đọc đã được phát triển lên thành chương trình "Đêm trắng", thành chiến dịch "Ký tên vì công lý", thành công trình bệnh xá Đặng Thùy Trâm.

Một bài báo "Hai lần đậu đại học nhưng giảng đường vẫn xa" đã được thổi bùng và nuôi dưỡng thành chương trình "Tiếp sức đến trường", đến nay đã 23 mùa tiếp sức cho hơn 20.000 tân sinh viên vào đại học. Tuyến bài "20 năm nhà giàn DK1" đã khởi đầu cho những chương trình dài hơi kéo dài nhiều năm "Thắp sáng chủ quyền biển Đông", "Góp đá xây Trường Sa" để hình thành những nhà giàn mới sáng bừng tiện nghi giữa biển Đông, thành Bệnh xá Trường Sa to đẹp hiện đại an toàn, thành chương trình phủ xanh đảo - nhà giàn ấm áp tình yêu và hy vọng từ đất liền; Tuổi Trẻ Online vừa ra mắt đã được đầu tư nhân sự, công nghệ để tổ chức những buổi giao lưu trực tuyến, tường thuật trực tiếp, kéo cự ly tương tác với bạn đọc tới gần mức "ngay lập tức"...

Không giữ riêng một mình

Là người giữ "tay hòm chìa khoá" của Tuổi Trẻ suốt nhiều năm dài, ông Bảy Sơn (Vũ Văn Bình), nguyên Phó tổng biên tập, cười sảng khoái khi nhắc chuyện báo tự chủ tài chính: "Sướng! Tự chủ tài chính không phải sướng vì muốn làm gì thì làm, mà vì mình biết rõ mình sẽ làm được gì".

"Lợi nhuận không phải để làm giàu mà là để đầu tư cho hoạt động báo chí, trả lại quyền lợi cho bạn đọc" - ông lặp lại lần nữa nguyên tắc hoạt động của báo Tuổi Trẻ. Bao nhiêu năm, Tuổi Trẻ có tiếng là "giàu trong làng báo" nhưng không có lãnh đạo hay phóng viên nào có tiếng "đại gia". Tuổi Trẻ giàu là khi sẵn lòng đầu tư cho phóng viên đi khắp mọi miền đất nước để viết báo, ra nước ngoài khi có sự kiện lớn. Tuổi Trẻ giàu khi đầu tư công nghệ trình bày - chế bản - in ấn hiện đại nhất để làm báo phục vụ bạn đọc. Tuổi Trẻ giàu khi là tờ báo tiên phong xuất bản Tin nhanh mỗi mùa Euro, World Cup phục vụ nhu cầu bạn đọc thời mà truyền hình trực tiếp và Internet chưa phổ biến. Tuổi Trẻ giàu là khi giữ giá bán báo ở mức phi lợi nhuận trong thời điểm giá giấy tăng - giá mực tăng - giá điện tăng - giá xăng tăng, giữ đúng cam kết của ngày đầu tiên "giá báo rẻ để người nghèo mua được". Tuổi Trẻ giàu là khi sẵn lòng mở kho giấy dự trữ xuất cho báo bạn khi giá giấy bỗng vọt lên ngất ngưởng.

Và thật đặc biệt, Tuổi Trẻ giàu là khi sẵn sàng tổ chức những chương trình xã hội lớn chỉ với một mục đích phụng sự và cống hiến. Tuổi Trẻ giàu là khi lợi nhuận sụt giảm, nhiều thời điểm báo gặp khó khăn nhưng vẫn không từ bỏ những hoạt động xã hội, vẫn dốc lòng vì mục tiêu phụng sự bạn đọc...

"SaiGon Times của chúng tôi và nhiều báo khác nữa cũng đã từng được báo Tuổi Trẻ giúp đỡ. Biết sao được, là đồng nghiệp, lại từng là đồng đội, gặp khó khăn không tìm Tuổi Trẻ thì tìm ai?" - ông Trần Ngọc Châu cười. Thế hệ làm báo say mê và vô tư của các ông thật thoải mái và nhẹ nhõm mỗi lần kể chuyện xưa, nhất là khi kể về một tờ báo tuy mang tiếng giàu nhưng không có những vấn vương khó nói về quyền lợi...

"Một con đường dài, một quá trình không thể không tự hào. Bạn đọc là nguồn sống, là người nuôi dưỡng tờ báo, và những người làm báo Tuổi Trẻ cũng đã rất xứng đáng để những nỗ lực của mình được bạn đọc tiếp nhận và yêu thương" - ông Lê Hoàng mỉm cười nhắc lại.

Một phần lợi nhuận của kinh tế báo chí trước đây đã được dành vào một quỹ mang tên "Phát triển sự nghiệp" dành cho những công trình - hoạt động tạo ra nguồn thu lâu dài, bền vững để Tuổi Trẻ tiếp tục sự nghiệp báo chí.

---------------------------

Năm 2003, trong lúc doanh số lẫn doanh thu phát hành, quảng cáo từ báo in đang rất cao và sẽ còn cao thêm, cao nữa nhiều năm sau, ban lãnh đạo báo Tuổi Trẻ đã nhận thức rõ rằng: thời của báo điện tử đang đến.

Kỳ tới: Trước bão gió thời mạng xã hội

Nhìn con đường kinh tế báo chí từ Tuổi Trẻ - Kỳ 3: Kinh tế của nghề báo

Con đường kinh tế báo chí của Tuổi Trẻ có những cột mốc đáng nhớ: Ngày 30-5-1985 thành lập Xí nghiệp in Lê Quang Lộc - tự túc cả giấy và in ấn, bắt đầu phát hành tự do qua hệ thống sạp báo tư nhân.