Toàn cảnh cuộc đối thoại - Ảnh: Minh Quang

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường cho biết như vậy tại buổi đối thoại về phòng chống tham nhũng (PCTN) lần thứ 13 với chủ đề “Các giải pháp phòng ngừa tham nhũng và thu hồi tài sản tham nhũng” đã được tổ chức tại Hà Nội sáng 26-11.

Thu hồi tài sản tham nhũng chỉ đạt 22,3%

Báo cáo về tiến triển trong công tác PCTN năm 2014, ông Phạm Trọng Đạt, Cục trưởng Cục chống tham nhũng, Thanh tra Chính phủ, nêu rõ Việt Nam đã có nhiều biện pháp hoàn thiện về cơ chế chính sách trong PCTN.

Đối với việc phát hiện, xử lý các hành vi tham nhũng đã tăng cường và coi đây là một nhiệm vụ trọng tâm của PCTN năm 2014.

Qua thanh tra, giải quyết khiếu nại tố cáo, cơ quan thanh tra đã phát hiện, chuyển cơ quan điều tra xử lý hình sự 144 vụ; phát hiện, xử lý 54 vụ với 87 đối tượng có hành vi liên quan đến tham nhũng; kiến nghị xử lý trách nhiệm hàng nghìn tập thể, cá nhân; đôn đốc, thu hồi tài sản thất thoát, sai phạm được phát hiện qua thanh tra đạt 64% về tiền, 80,6% về đất.

Riêng thu hồi tài sản trong các vụ, việc liên quan đến tham nhũng phát hiện qua thanh tra đạt 68,5%.

Cơ quan điều tra các cấp đã phát hiện, khởi tố mới 256 vụ án với 593 bị can tham nhũng, tăng so với cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh đó, các cơ quan tố tụng đã hoàn thành việc xét xử sơ thẩm 287 vụ án tham nhũng và đã kết tội 673 tội phạm tham nhũng, tăng 9 vụ với 91 bị cáo so với năm 2013.

Báo cáo của ông Đạt nêu rõ một số vụ án kinh tế, tham nhũng lớn như vụ Nguyễn Đức Kiên, Dương Chí Dũng, công ty cho thuê tài chính II, Huỳnh Thị Huyền Như... đã được xét xử nghiêm minh, có tác dụng răn đe mạnh mẽ. 

Tuy nhiên, thanh tra Chính phủ cũng thừa nhận tội phạm kinh tế, tham nhũng trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, tín dụng, chứng khoán, quản lý sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản tiếp tục diễn biến phức tạp gây thiệt hại lớn.

Nguyên nhân chủ yếu do việc rà soát, đánh giá, sửa đổi, bổ sung khắc phục những sơ hở, bất cập của chính sách, pháp luật trên một số lĩnh vực kinh tế - xã hội còn chậm.

Hiệu quả thực hiện một số giải pháp phòng ngừa tham nhũng còn thấp; việc tự phát hiện tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị còn yếu; cơ chế bảo vệ và khuyến khích, khen thưởng người tố cáo tham nhũng chưa đủ mạnh; xử lý một số vụ án tham nhũng chưa kịp thời; thu hồi tài sản tham nhũng hiệu quả còn thấp.

Theo thống kê, năm 2014, mặc dù giá trị tài sản thu hồi được trong các vụ án tham nhũng đã tăng lên so với năm 2013 nhưng mới đạt 22,3% so với giá trị tài sản bị thiệt hại do tham nhũng. 

Khó thu hồi tài sản vì rửa tiền, chuyển tiền

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường cũng thừa nhận công tác PCTN và thu hồi tài sản tham nhũng còn nhiều khó khăn, thách thức do điều kiện trong nước và tính phức tạp của hai vấn đề này.

Đặc biệt là công tác thu hồi tài sản tham nhũng rất phức tạp từ góc độ pháp luật trong nước và quốc tế. Do đó, tại cuộc đối thoại, các đại biểu đã đưa ra nhiều đánh giá cũng như những giải pháp cho vấn đề này.

Một trong những khó khăn được đánh giá là nhiều vụ việc không thể thu hồi tài sản do không phát hiện, truy tìm được tài sản đã được các đối tượng phạm tội đã chuyển hóa tinh vi dưới nhiều hình thức khác nhau như chuyển quyền sở hữu cho người thân, thông qua hoạt động rửa tiền, mua sắm các tài sản, phương tiện có giá trị... thậm chí chuyển tiền ra nước ngoài.

Báo cáo của Bộ Tư pháp nêu rõ còn có những khó khăn trong phát hiện, chứng minh, truy tìm, quản lý tài sản do phạm tội tham nhũng.

Trong đó khó khăn nhất là văn hóa sử dụng tiền mặt nên mức độ minh bạch chưa cao. Việc áp dụng các biện pháp đảm bảo thu hồi tài sản trong tố tụng hình sự chưa được thực hiện kịp thời dẫn đến tình trạng người phạm tội tẩu tán tài sản.

Bên cạnh đó, có một số vụ việc không thể xử lý là tội phạm tham nhũng mà chỉ có thể xử lý tội “cố ý làm trái...” hoặc tội phạm khác nên việc thu hồi tài sản không thể thực hiện được.

Các cơ quan tố tụng cũng chưa quan tâm nhiều đến tội phạm rửa tiền, hay tập trung trừng phạt trực tiếp người bị kết án mà chưa lưu ý nhiều vào việc đánh vào lợi ích kinh tế của người phạm tội tham nhũng.

Do đó, Bộ Tư pháp đưa ra 3 giải pháp lớn gồm việc thay đổi nhận thức để thấy rõ việc thu hồi tài sản tham nhũng không chỉ thông qua kết án hình sự mà cần thông qua các kênh khác như kênh dân sự, kênh hành chính vì vấn đề quan trọng nhất là đánh vào và làm triệt tiêu động cơ, lợi ích kinh tế của người phạm tội tham nhũng và những người có liên quan.

Thứ hai là việc hoàn thiện pháp luật, thiết chế về thu hồi tài sản tham nhũng, cần bổ sung các quy định cụ thể của pháp luật.

Thứ ba là tăng cường nhân lực cho công tác PCTN nói chung và thu hồi tài sản tham nhũng nói riêng.