Chị Anh - người dân sống ngay cạnh Nhà máy Rạng Đông - cọ rửa đồ đạc trong gia đình - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Ông Đỗ Thanh Bái, giám đốc Trung tâm Bảo vệ môi trường và an toàn hóa chất (Hội Hóa học Việt Nam) nhận định như vậy với Tuổi Trẻ về vụ cháy tại Công ty Rạng Đông, TP Hà Nội. Theo ông Bái, cách nhận diện vấn đề vụ cháy ở Công ty Rạng Đông của lãnh đạo phường Hạ Đình và Bộ TN-MT là đúng, trong khi quận Thanh Xuân và Hà Nội đã nhận diện sự cố chậm.

Ông Đỗ Thanh Bái nói:

- Khoảng ba ngày sau vụ cháy, UBND quận Thanh Xuân và UBND TP Hà Nội vẫn nhận diện đây là sự cố cháy thông thường là không đúng.

Trong Luật hóa chất, Luật bảo vệ môi trường, nguyên tắc chung lấy phòng ngừa là chính. Còn trong ứng phó sự cố, nếu xác định mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng phải theo nguyên tắc đánh giá rủi ro, chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Ở vụ cháy Công ty Rạng Đông, việc chỉ ứng phó như vụ cháy thông thường là sai nguyên tắc ứng phó sự cố ngay từ đầu.

Theo nguyên tắc trên, lãnh đạo UBND phường Hạ Đình, Bộ TN-MT đã ứng phó đúng theo nguyên tắc phòng ngừa. Vì thế, tôi đánh giá cao cách xử lý của phường Hạ Đình trong việc cảnh báo người dân trước nguy cơ ô nhiễm, chủ động các biện pháp giảm thiểu rủi ro.

Ông Đỗ Thanh Bái - Ảnh : NAM TRẦN

* Ông đánh giá khi ứng phó cần theo nguyên tắc phòng ngừa là cao nhất. Như vậy vai trò, trách nhiệm của chính quyền, đặc biệt là người đứng đầu chính quyền cần hành động thực tiễn ra sao để giảm thiểu tối đa rủi ro cho người dân?

- Thế giới cũng lấy nguyên tắc phòng ngừa là cao nhất, nên việc ứng phó sẽ tùy theo cấp sự cố để hành động. Tôi cho rằng trong trường hợp sự cố hóa chất ở Rạng Đông thì người chịu trách nhiệm chỉ đạo, điều động ứng phó, quyết định cao nhất là chủ tịch UBND TP Hà Nội.

Tuy nhiên, những điều này luật còn quy định chung chung, chưa thể hiện cụ thể dưới dạng các kịch bản ứng phó, nên khi xảy ra sự cố bị lúng túng.

Vấn đề đặt ra là phải nhận diện nguy cơ sự cố có thể xảy ra ở bất cứ nơi đâu, vì vậy trách nhiệm của người đứng đầu các cấp là phải đánh giá được rủi ro dựa trên đánh giá của các cơ quan chuyên môn để đưa ra quyết định hành động. Mục tiêu của các quyết định hành động cần theo nguyên tắc bảo vệ sức khỏe, tính mạng người dân là quan trọng nhất. Thậm chí phải di dân, sơ tán dân cũng phải chấp nhận.

Người dân phải đeo khẩu trang khi đi qua hiện trường vụ hỏa hoạn tại Công ty Rạng Đông - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

* Có ý kiến sự cố hóa chất ở Rạng Đông xảy ra ngay ở thủ đô, nơi có điều kiện ứng phó thuận lợi hơn các tỉnh, nhưng việc ứng phó lại lúng túng. Nếu xảy ra những sự cố tương tự, việc cảnh báo, ứng phó cần triển khai ra sao để không còn cảnh người dân tự phải quyết định đi hay ở, thưa ông?

- Vấn đề ứng phó thế nào đã được Chính phủ đề cập từ 3-4 năm trước, đã có nghị định riêng về ứng phó sự cố hóa chất, môi trường ở các cấp vùng, liên vùng.

Tôi được biết Bộ TN-MT đã mời các chuyên gia tham gia xây dựng quy trình ứng phó sự cố môi trường, Cục Hóa chất (Bộ Công thương) cũng đã có chương trình xây dựng quy trình kỹ thuật để hướng dẫn các địa phương ứng phó với các sự cố như trường hợp Rạng Đông.

Tức là vấn đề này đã được quan tâm, nhưng tôi cho rằng một trong những việc quan trọng để ứng phó được là phải xây dựng kịch bản ứng phó. Tiếp nữa là phải diễn tập thường xuyên trong ứng phó, làm từ cấp cơ sở đến cấp cao hơn.

Tuy nhiên, đây còn là vấn đề quan niệm của người có trách nhiệm, đôi khi cả lãnh đạo cũng chưa nhận thức được vấn đề này nên việc xây dựng kịch bản, tập huấn ứng phó cũng rất hạn chế, vì thế khi xảy ra sự cố như trường hợp Rạng Đông rất lúng túng.

Còn nếu làm đúng, cấp cao nhất phải là nơi cung cấp thông tin chính thống cho cộng đồng, trong trường hợp sự cố ở Rạng Đông thì chưa làm được như vậy, đây là bài học quan trọng cần tránh lặp lại. Trong mọi sự cố, người dân luôn cần câu trả lời từ lãnh đạo chính quyền về nguy cơ bị nhiễm độc, họ cần được khuyến cáo kịp thời để tránh được nguy cơ đó.

Người dân có thể khởi kiện đòi Công ty Rạng Đông bồi thường

TTO - Các chuyên gia pháp lý nhận định trong vụ cháy Công ty Rạng Đông, đơn vị này đã cung cấp thông tin sai sự thật, không thực hiện trách nhiệm ứng phó với sự cố kịp thời, gây thiệt hại nghiêm trọng đến sức khỏe, tài sản của người dân.