Làm gì để nghiên cứu sinh tuân thủ đạo đức trong nghiên cứu?

Nghiên cứu khoa học là một quá trình với nhiều bước tuần tự bao gồm: đặt câu hỏi nghiên cứu, xác định giả thuyết, xác định phương pháp nghiên cứu, tiến hành nghiên cứu (khảo sát, thí nghiệm...), phân tích và công bố kết quả.

Ở tất cả các bước này, đạo đức nghiên cứu luôn đóng một vai trò then chốt. Thiếu đạo đức, kết quả nghiên cứu không chỉ không có giá trị mà còn có thể gây hại.

Để bảo đảm tuân thủ đạo đức trong nghiên cứu, các trường ĐH nghiên cứu thường ban hành quy định chặt chẽ và chi tiết về vấn đề này. Quy định phổ biến nhất là quy tắc ứng xử trong nghiên cứu. Ngoài ra, nhiều mẫu biểu được ban hành, và nhà nghiên cứu theo thứ tự cần phải hoàn thành trong từng giai đoạn của quá trình nghiên cứu.

Với nghiên cứu sinh tiến sĩ, để giúp từng bước tuân thủ đạo đức trong nghiên cứu, các trường ĐH ở các nước phát triển (Mỹ, Úc, châu Âu) thường đưa nội dung này vào từng môn học trong giai đoạn học lý thuyết và chuẩn bị đề cương nghiên cứu. Đề cương nghiên cứu chỉ được cho bảo vệ và thông qua khi nghiên cứu sinh bảo vệ thành công sự tuân thủ về đạo đức trong nghiên cứu của mình, trước một hoặc một số hội đồng tùy lĩnh vực nghiên cứu của mình.

Năm 2009, khi tham gia giai đoạn học lý thuyết của chương trình nghiên cứu sinh tiến sĩ về quản lý tại University of South Australia, chúng tôi được dạy về đạo đức nghiên cứu trong ít nhất 4 môn học. Thành phần quan trọng đầu tiên mà nghiên cứu sinh được dạy và cần phải tuân thủ đó là sự liêm chính.

Khi chuẩn bị đề cương nghiên cứu, chúng tôi cũng được yêu cầu hoàn thành một đề xuất về tuân thủ đạo đức, trong đó chú trọng đến việc cho phép được phỏng vấn và sử dụng dữ liệu của người đứng đầu doanh nghiệp. Các bước thực hiện này đã giúp cho nghiên cứu sinh từng bước tiếp cận sự tuân thủ về đạo đức, để có những hành động đúng sau khi tốt nghiệp và bước vào công việc nghiên cứu thực thụ.

Tại Trường ĐH Công nghệ Swinburne, đạo đức trong nghiên cứu được xây dựng dựa trên Quy tắc thực hiện nghiên cứu có trách nhiệm được phối hợp ban hành bởi hai cơ quan: Hội đồng nghiên cứu về y tế và y khoa quốc gia và Hội đồng các nhà nghiên cứu và trường ĐH Úc.

Văn bản này được sử dụng rộng rãi ở các trường ĐH của Úc, được các trường biên soạn lại, nhằm hướng dẫn chi tiết hơn cho từng phạm vi nghiên cứu của mình. Swinburne quy định cụ thể các nguyên tắc cần tuân thủ đối với nghiên cứu về con người, nghiên cứu về động vật, an toàn sinh học, quản lý dữ liệu nghiên cứu và liêm chính trong nghiên cứu.

Các hội đồng và những chuyên gia cố vấn được thành lập, bổ nhiệm, công bố rộng rãi trong toàn trường và cả trên website, với đầy đủ thông tin liên lạc (http://www.swinburne.edu.au/research/ethics/).

Với các nghiên cứu sinh, ngoài việc được hướng dẫn bởi các giáo sư hướng dẫn, họ còn có thể nhận các tư vấn từ các chuyên gia cố vấn này, thông qua việc hẹn gặp trực tiếp hoặc qua các phương tiện liên lạc được công bố. Trong quá trình học tập và nghiên cứu, các vi phạm đạo đức nghiên cứu nếu bị phát hiện sẽ bị xử lý nghiêm khắc.

Hoàng Đức Bình

Các hội đồng đạo đức - ĐH Monash, Úc

ĐH Monash, thành phố Melbourne, thuộc nhóm 8 ĐH nghiên cứu trọng điểm của Úc. Trường có hai hội đồng đạo đức, gồm hội đồng đạo đức nghiên cứu trên con người và hội đồng đạo đức nghiên cứu trên động vật. Hội đồng đạo đức xét duyệt và cấp chứng nhận đạo đức cho các công trình nghiên cứu do sinh viên và giảng viên của trường thực hiện.

Mỗi chứng nhận đạo đức có thời hạn 4-5 năm, là thời gian đủ cho một công trình nghiên cứu được hoàn thành. Thông thường, giấy chứng nhận đạo đức sẽ được cấp cho cả công trình nghiên cứu chung, chứ không cấp cho từng sản phẩm riêng lẻ của công trình nghiên cứu. Sản phẩm riêng lẻ gồm: luận án, sách, các bài báo, các mô hình, sản phẩm thử nghiệm, và có thể là cả sản phẩm để đưa vào sản xuất và sử dụng trên quy mô lớn.

Chứng nhận đạo đức là một đòi hỏi đối với người nghiên cứu ở tất cả các ngành, đặc biệt là những ngành khai thác số liệu, dữ liệu từ con người.

Tất cả các trường ĐH, viện nghiên cứu tại Úc đều có hội đồng xét duyệt đạo đức, hoạt động dựa trên các văn bản hướng dẫn chung, như Tuyên bố quốc gia và Quy tắc thực hiện nghiên cứu có trách nhiệm do Hội đồng nghiên cứu cấp quốc gia Úc đưa ra.

Hội đồng đạo đức là một cơ quan bắt buộc cần có tại đa số các trường ĐH trên thế giới.