Liên quan hoạt động âm nhạc lệch chuẩn thu hút sự quan tâm của dư luận những ngày qua, bên cạnh hành lang pháp lý rõ ràng để nghệ sĩ yên tâm làm nghề và hiểu trách nhiệm của mình đến đâu, vấn đề trách nhiệm công dân của ca sĩ cũng được đặt ra.

Có những nghệ sĩ "tiêu chuẩn kép"

Hàng loạt sản phẩm của Pháo, Hustlang Robber, GDucky, Rocky CDE, Soobin, Binz, Rhymastic... lần lượt đã được ẩn/xóa trong những ngày qua. Trong số đó có những ca sĩ bị nhắc và âm thầm gỡ, có những ca sĩ không bị nhắc vẫn chủ động gỡ những sản phẩm không phù hợp.

Trong đó đáng chú ý, SS Label - công ty quản lý của Soobin, Binz, Rhymastic, cho biết đã chủ động rà soát và điều chỉnh danh mục bài hát để đảm bảo phù hợp với định hướng hiện tại của đơn vị. 

Theo thông tin gửi tới báo chí, "định hướng" mà công ty này nhắc ở trên đó là "phát triển hệ thống sản phẩm âm nhạc theo ngôn ngữ riêng nhằm lan tỏa những thông điệp tích cực, góp phần thúc đẩy nền văn hóa Việt Nam phát triển lành mạnh và văn minh".

Giá như tất cả những nghệ sĩ, đơn vị sản xuất, công ty quản lý nghệ sĩ "tự quán triệt" tinh thần trên trước khi phát hành phổ biến bất kỳ sản phẩm âm nhạc nào đó trước khi bị một văn bản của một cơ quan nhà nước nào đó điểm mặt chỉ tên hoặc khán giả réo tên vì những biểu hiện được cho là lệch chuẩn thì đã không có những ồn ào vừa qua.

Thiếu tướng, nhạc sĩ Đức Trịnh - Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam - nói với Tuổi Trẻ rằng ông không đánh đồng tất cả nhưng rõ ràng có những nghệ sĩ "tiêu chuẩn kép". 

Nghĩa là họ vừa muốn hưởng lợi từ danh tiếng (chạy show, nhận quảng cáo, cát sê cao...), vừa muốn phô diễn cái tôi lệch chuẩn bằng các sản phẩm đi ngược lại tiêu chuẩn cộng đồng. Đó là điều không thể và càng cho thấy họ đến với âm nhạc và nghệ thuật "không được trong sáng".

Những biểu hiện lệch chuẩn mà chúng ta đang tạm hiểu với nhau như ca từ phản cảm, dung tục, công kích lẫn nhau, thể hiện thái độ ngạo mạn, thiếu văn minh, cổ xúy sử dụng chất cấm, lối sống buông thả, giang hồ, tệ nạn xã hội... theo nhạc sĩ, "thực ra là những thủ thuật để câu view, câu like, tạo danh tiếng bằng mọi giá".

Ông Trịnh gọi đó là "thứ âm nhạc gây hấn, gây sự" và "ban đầu có thể nó thu hút sự tò mò và mang lại lợi ích kinh tế ngắn hạn nào đó nhưng sẽ không đi được lâu dài".

Cần hiểu đúng về hậu kiểm

Từ khi cơ chế tiền kiểm chuyển sang hậu kiểm, việc phổ biến các sản phẩm âm nhạc dễ dàng hơn trước nhiều, phù hợp xu thế thời đại nhưng cũng vì vậy mà việc kiểm soát các sản phẩm có nội dung độc hại hoặc lệch chuẩn càng khó khăn, phức tạp hơn.

"Nghệ sĩ không đơn thuần là người sáng tạo mà còn là những người ảnh hưởng, góp phần định hình nhận thức của thế hệ trẻ về văn hóa và đạo đức. 

Trong bối cảnh đó nghệ sĩ đồng thời cũng là "nghệ sĩ công dân", ý thức và trách nhiệm càng cao" - ông Trịnh bày tỏ. 

Theo ông, "nghệ sĩ cần hiểu đúng bản chất của việc tiền kiểm chuyển sang hậu kiểm, không phải là cơ quan quản lý nhà nước thả lỏng, muốn làm gì thì làm một cách vô tội vạ. 

Nhà nước đang trao quyền cho nghệ sĩ tự ý thức với các sản phẩm phổ biến ra thị trường".

Từ góc nhìn của mình, nhà phê bình âm nhạc Nguyễn Quang Long cho rằng "sáng tạo nào cũng có giới hạn và nhạc trendy thì vẫn phải nằm trong thuần phong mỹ tục hoặc những tiêu chuẩn cộng đồng mà nghệ sĩ đó hướng về".

Theo ông, trước đây vẫn có những bài hát tình yêu sướt mướt, ủy mị nhưng dung tục, phản cảm thì... hầu như không có. Nếu có cũng vấp phải sự phản ứng từ cộng đồng.

Tuy nhiên như thế nào là thuần phong mỹ tục cũng cần quy định cụ thể để nghệ sĩ hiểu hơn thay vì những nhận định chung chung. "Vẫn biết với mạng xã hội hiện nay việc quản lý các sản phẩm phổ biến trên mạng theo hướng hậu kiểm là hợp lý. Nhưng có lẽ cũng nên cân nhắc kết hợp tiền kiểm với một số văn hóa phẩm dạng như trên", ông Long đề xuất.

Nhạc sĩ Đức Trịnh nói thêm "có một lực lượng giám sát lúc nào cũng ở đó, lắng nghe, ủng hộ, đánh giá nghệ sĩ và các sản phẩm âm nhạc của nghệ sĩ, đó là công chúng". 

Không chỉ dừng lại ở nghe nhạc giải trí mà khán giả ngày nay càng hiểu biết hơn, văn minh hơn. Họ đòi hỏi nội dung phải có trách nhiệm xã hội. Họ sử dụng mạng xã hội để bình luận, chia sẻ và thậm chí kêu gọi tẩy chay nếu thấy không phù hợp.

Không ai ngăn nghệ sĩ sáng tạo. Nhưng nghệ sĩ cần cân bằng giữa tự do sáng tạo và giới hạn đạo đức. Họ có quyền thử nghiệm, phá cách nhưng không được phép lợi dụng nghệ thuật để lan truyền những biểu hiện được cho là lệch chuẩn, đi ngược giá trị, tiêu chuẩn cộng đồng.

Hoạt động âm nhạc lệch chuẩn: Sai và sửa

Đã có những nghệ sĩ 'tự kiểm' về những sản phẩm âm nhạc có biểu hiện lệch chuẩn của chính mình, nhưng cần có hành lang pháp lý rõ ràng để họ yên tâm làm nghề và hiểu trách nhiệm của nghệ sĩ đến đâu.