Toàn cảnh hội nghị đặc biệt bộ trưởng ngoại giao ASEAN - Trung Quốc - Ảnh: TTXVN

Việc bản (dự thảo - chính xác cần xem là như thế) tuyên bố nêu quan điểm, lập trường chung của ASEAN được phía Malaysia công bố rồi bị rút mới chỉ là một phần của câu chuyện lớn hơn là “cuộc gặp đặc biệt” (nguyên văn tên gọi) giữa ASEAN và Trung Quốc tại Côn Minh (Trung Quốc). Cuộc gặp ấy đã kết thúc có đúng ý nước đăng cai tổ chức không?

Tất nhiên, việc dự thảo tuyên bố báo chí bị rút lại cho thấy ASEAN tiếp tục bị chia rẽ. Đó là một thực tế tất yếu rất “phù hợp” với quy luật của (thế giới) tự nhiên là “cá lớn hiếp cá bé”... Đáng tiếc là quy luật của (thế giới) tự nhiên này lại áp dụng cả cho thế giới loài người trong thế kỷ 21!

Song, còn có một thực tế khác rất đặc trưng của cuộc họp đặc biệt ở Côn Minh cần được nhìn thấy đằng sau những ồn ào của vụ công bố rồi rút lại dự thảo tuyên bố báo chí kia: cuộc gặp đặc biệt nhằm “nhìn lại 25 năm quan hệ đối thoại giữa Trung Quốc và ASEAN cũng như để thảo luận phương hướng cùng những lĩnh vực ưu tiên hợp tác” đã kết thúc như thế nào? (theo tinh thần thông cáo báo chí ngày 14-6-2016 của Bộ Ngoại giao Singapore, nước đồng chủ tọa cuộc gặp này với Trung Quốc).

Việc cuộc gặp đặc biệt đó đã kết thúc bằng cuộc họp báo “độc diễn” của Bộ trưởng ngoại giao nước chủ nhà Vương Nghị, thay vì một cuộc họp báo chung cùng với Bộ trưởng ngoại giao Singapore Vivian Balakrishnan trong vai trò điều phối viên ASEAN - Trung Quốc trong năm nay, mới chính là “điểm nóng”.

“Nóng” là do Bộ trưởng ngoại giao Singapore Vivian đã, thể theo yêu cầu của ASEAN, không đồng chủ trì cuộc họp báo với ông Vương Nghị!

Tuy bỏ không dự cuộc họp báo song phương để tránh phải tỏ ra “thô thiển”, song bộ trưởng ngoại giao Singapore cũng đã nhẹ nhàng cho biết ASEAN và Trung Quốc đã bất đồng những gì, như thế nào, mức độ ra sao trong thông cáo báo chí của Bộ Ngoại giao Singapore vào cuối ngày.

Thông cáo cho biết: “Các bộ trưởng ngoại giao cũng đã thảo luận về những diễn biến gần đây trên Biển Đông... Bộ trưởng Balakrishnan đã ghi nhận các mối quan ngại nghiêm trọng được bày tỏ bởi các bộ trưởng ngoại giao ASEAN về những diễn biến tại đó”.

Diễn biến “cuộc gặp đặc biệt” ở Côn Minh đã “đặc biệt” như thế. Cơ bản, đó là một cuộc gặp mà, theo báo chí Singapore, phía Trung Quốc đã tỏ ra “thô lỗ và ngạo mạn”.

Việc phía Trung Quốc đưa ra một dự thảo tuyên bố 10 điểm để cho ASEAN nhất trí thông qua, điều mà ASEAN đã không đồng ý, chính là “bữa đại tiệc” nuốt không trôi mà bộ trưởng nước chủ nhà muốn “thết đãi”!

Một tuyên bố chung “10 điểm nhất trí” soạn sẵn và trưng ra như thế, yêu cầu ASEAN thông qua, sau khi đã nghe các bộ trưởng ASEAN bày tỏ quan ngại về việc Trung Quốc đã và đang làm trên Biển Đông, quả là ngạo mạn! Thế cho nên bộ trưởng Singapore đã, thừa ủy nhiệm của ASEAN, bỏ không họp báo.

Thế nhưng, vấn đề không chỉ ở chỗ thái độ ngạo mạn đó mà là ở ý đồ muốn biến “10 điểm đồng thuận” đó thành một văn bản mới thay cho Tuyên bố ứng xử trên Biển Đông (DOC) vốn đã bị “kêu” là “không ràng buộc gì cả”, và đóng vai trò của một Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) mà suốt mấy năm qua, mỗi năm họp hai kỳ, vẫn chưa đàm phán thông qua được lấy... nửa chữ!

Ấy thế mà bây giờ đòi “trói” tất cả trong “10 điểm đồng thuận” đó chỉ sau một cuộc gặp kéo dài 5 giờ, như thể tất cả chỉ là những “ngọn cỏ trước vó ngựa”!