Bức tượng chú chó Hachiko trước ga Shibuya (Tokyo, Nhật Bản) kể câu chuyện chú chó và lòng trung thành với chủ - Ảnh: HÀ MY

Ở Canada cũng như các nước trên thế giới, tượng đài, đài tưởng niệm được đặt ở nhiều nơi, có thể tại tư gia, vườn bách thảo, quảng trường... 

Bạn sẽ rất ngạc nhiên khi biết rằng ở Canada, đơn vị nào đề xuất làm các công trình đài tưởng niệm tầm quốc gia trên đất liên bang (thường là tư nhân hoặc tổ chức tư nhân) phải có trách nhiệm tài chính trọn đời với mọi chi phí liên quan. 

Cụ thể, họ phải đủ tiền chi cho việc quản lý dự án, kiểm tra, giải phóng mặt bằng, thiết kế, thi công, lắp đặt và bảo dưỡng trọn đời công trình này.

Ví dụ quy trình ở thủ đô Ottawa diễn ra như sau: bên đề xuất làm tượng đài, công trình sẽ thuyết minh kế hoạch chi tiết liên quan lên cơ quan quản lý di sản Canada và các cơ quan liên quan. 

Trong giai đoạn thẩm định đầu tiên, những cơ quan quản lý này phải hài lòng với toàn bộ nội dung về mục đích, ý nghĩa, ngân sách, kế hoạch huy động tài trợ, sự phù hợp về quy mô của công trình với môi trường, không gian xung quanh, lịch sử, văn hóa, vị trí xây dựng... 

Sau khi được đồng ý về chủ trương, bên đề xuất xây tượng đài phải vận động được ít nhất 80% số tiền cần thiết trước khi có thể mở một cuộc thi thiết kế tượng đài rộng rãi. 

Cuối cùng, họ phải có đủ 100% kinh phí và gửi bằng chứng về số tiền này đến cơ quan quản lý di sản của Canada trước khi được phép thi công.

Chưa dừng lại ở đó, cơ quan quản lý di sản Canada sẽ thu phí quản lý dự án đến 15% tùy thuộc vào tính chất và mức độ cần phải quản lý đối với công trình. 

Ngoài ra, để bù đắp cho chi phí bảo trì và bảo quản công trình về sau, bên đề xuất xây dựng còn phải góp vào quỹ bảo trì của cơ quan địa chính. Số tiền này bằng tối thiểu 10% tổng chi phí của công trình.

Sau khi khánh thành, công trình sẽ được hiến cho một cơ quan liên bang có trách nhiệm đảm bảo thực hiện việc bảo trì thường xuyên bằng nguồn quỹ bảo trì, bảo quản nói trên. 

Việc bảo trì, bảo dưỡng các đài tưởng niệm, tượng đài bao gồm làm vệ sinh bên ngoài, xóa những vết bôi, vẽ bẩn, cắt cỏ và các kiểm tra khác tùy thuộc vào chất liệu chế tác công trình (chẳng hạn như làm sạch vết ố của đồng).

Chính quyền liên bang từ sau khi nhận bàn giao đài tưởng niệm có trách nhiệm kiểm tra, giám sát và bảo trì về sau theo quy tắc dành cho tài sản của liên bang.

Tôi thấy quy trình này chặt chẽ, hợp lý, minh bạch và dân chủ. Nó buộc bên đề xuất phải có đầy đủ những lý do thuyết phục về sự cần thiết và ý nghĩa của việc phải xây tượng đài hay đài tưởng niệm ở một vị trí nào đó. 

Trừ khi họ có rất nhiều tiền, huy động tài trợ thành công từ cộng đồng là bằng chứng cho thấy sự ủng hộ của người dân đối với công trình. 

Việc trả tiền quản lý dự án và đóng góp vào quỹ bảo dưỡng trọn đời đảm bảo công trình không trở thành gánh nặng của ngân sách. Cuộc thi thiết kế giúp cho những sáng tạo nghệ thuật tốt nhất được tôn vinh.

Tôi chưa từng nghe về việc một đài tưởng niệm nào lại trở thành nơi cho người ta xoay mặt vào tè bậy ở Canada. Những trường hợp hi hữu mà bạn thấy một người hành động như thế ngoài đường là lúc 3 giờ sáng khi họ đã say khướt hoặc đó là một người vô gia cư.

Việt Nam nên xã hội hóa để xây tượng đài như cách làm của Canada. Nhưng theo tôi, công trình dù to hay nhỏ, rất cần được sự đồng tình, đồng thuận của người dân, phù hợp về lịch sử, văn hóa, hài hòa với môi trường xung quanh về quy mô, có giá trị về nghệ thuật và mang tính biểu tượng để nó được mọi người tự hào và yêu mến.

Suy nghĩ về tượng đài 48 tỉ đồng ở huyện nghèo

TTO - Một huyện miền núi còn khó khăn như Vĩnh Thạnh (Bình Định) đã quyết định sẽ xây dựng tượng đài 48 tỉ đồng. Thông tin đã khơi cảm xúc bất bình dư luận.