Phóng to

Cảnh sát Mỹ tuần tra ở sân bay Los Angeles. Sau vụ 11-9, Mỹ đã tiêu hàng trăm tỉ USD tăng cường an ninh nội địa - Ảnh: Reuters

Năm 2004, Bin Laden từng ra một thông điệp so sánh cuộc chiến giữa Al Qaeda và Mỹ với cuộc chiếm đóng Afghanistan từng khiến Liên Xô tổn thất tài chính nặng nề trong thời kỳ chiến tranh lạnh. “Chúng ta sẽ tiếp tục khiến nước Mỹ chảy máu đến mức phá sản - ông trùm Al Qaeda tuyên bố - Những dấu hiệu nhỏ nhất của Al Qaeda ở đâu cũng sẽ buộc các tướng lĩnh Mỹ chạy đua đến đó và khiến nước Mỹ hứng chịu tổn thất kinh tế, chính trị và con người mà chẳng thu được gì đáng kể, ngoài một chút lợi ích nhỏ cho các tập đoàn tư nhân của họ”.

Hàng nghìn tỉ đội nón ra đi

Năm 1998, Al Qaeda tổ chức đánh bom hàng loạt đại sứ quán Mỹ ở châu Phi, buộc Washington tăng gấp bốn lần chi phí an ninh ngoại giao toàn cầu trong năm sau. Qua một thập kỷ, tổng chi phí này lên tới 2,2 tỉ USD. Riêng vụ đánh bom tàu chiến USS Cole hồi tháng 10-2000 ở Yemen đã gây thiệt hại 250 triệu USD. '

Vụ tấn công khủng bố 11-9 là một trong những thảm họa tốn kém nhất trong lịch sử nước Mỹ. Các chuyên gia kinh tế ước tính tổng thiệt hại đối với các hoạt động kinh tế và tăng trưởng vào khoảng 50-100 tỉ USD, kéo thêm 25 tỉ USD tiền tổn thất tài sản. Khi đó thị trường chứng khoán Mỹ cũng suy sụp nghiêm trọng.

Vụ tấn công 11-9 không thể xảy ra nếu không có Bin Laden, và hai cuộc chiến Afghanistan và Iraq cũng sẽ không trở thành hiện thực nếu không có ngày 11-9 kinh hoàng. Cơ quan nghiên cứu quốc hội (CRS) cho biết tính đến năm 2010, hai cuộc chiến, kéo theo chiến dịch chống khủng bố, đã khiến nước Mỹ tổn thất 1.400 tỉ USD.

Chính quyền Washington đã phải đi vay nợ để có tiền chi cho chiến tranh, do đó phải trả thêm hàng trăm tỉ USD tiền lãi. Đến năm 2017, con số này sẽ lên tới 2.400 tỉ USD. Trong đó, riêng chiến tranh Iraq tốn 1.900 tỉ USD. Quân đội Mỹ cũng chi hàng trăm tỉ USD để phát triển các loại vũ khí từ tên lửa, xe tăng cho đến máy bay để phục vụ chiến tranh chống du kích.

Chưa hết, vụ 11-9 đã dẫn tới sự hình thành Bộ An ninh nội địa Mỹ vào năm 2002. Trong vòng 10 năm, bộ này đã tiêu khoảng 240 tỉ USD và thuê 216.000 người. Nghiên cứu của hai chuyên gia John Mueller thuộc ĐH Ohio (Mỹ) và Mark Stewart thuộc ĐH Newcastle ở New South Wales (Úc) cho biết từ năm 2002 - 2011, chính quyền Mỹ chi tổng cộng 690 tỉ USD cho các hoạt động an ninh nội địa. Tổn thất do chậm trễ chuyến bay vì các biện pháp khám xét hành khách, cùng các chi phí gián tiếp khác cũng lên tới 417 tỉ USD. Tổng cộng nước Mỹ đã chi hơn 3.000 tỉ USD, tương đương 1/5 GDP một năm của Mỹ, cho mọi chiến dịch xuất phát từ một cá nhân: Bin Laden.

Cái giá Mỹ phải trả cho các cuộc chiến và chiến dịch an ninh sau vụ 11-9 đóng góp hơn 15% vào tổng nợ quốc gia Washington gánh chịu trong 10 năm qua. Tuy nhiên, giáo sư Joseph Stiglitz, người từng đoạt giải Nobel kinh tế, cho rằng ước tính này vẫn còn chưa đầy đủ.

Giáo sư Stiglitz cùng học giả ĐH Harvard Linda Bilmes cho rằng riêng cuộc chiến Iraq đã khiến kinh tế Mỹ tốn kém 3.000 tỉ USD, do ngoài chi phí chiến tranh còn phần nào kéo theo giá dầu tăng cao từ năm 2003 và dẫn tới chính sách tiền tệ lỏng lẻo. Hai chuyên gia này cho rằng hai cuộc chiến Afghanistan và Iraq khiến nước Mỹ tổn thất tới 4.000-6.000 tỉ USD.

Tốn kém vô nghĩa

Nước Mỹ đã chi tổng cộng 4.400 tỉ USD cho Thế chiến thứ hai, theo ước tính của CRS. Nhưng lợi ích Washington thu lại là cực lớn. Cỗ máy chiến tranh đã đẩy Mỹ ra khỏi Đại suy thoái và bước vào thời kỳ tăng trưởng bùng nổ.

Trong bốn thập niên chiến tranh lạnh, chi phí quân sự Mỹ lên tới 19.000 tỉ USD, nhưng các nghiên cứu quân sự đã lan sang cách mạng hóa cuộc sống dân sự, dẫn tới những tiến bộ khổng lồ trong công nghệ vi tính, vệ tinh, Internet... Ngược lại, để đối phó với Bin Laden và Al Qaeda, Mỹ cũng đã tiêu tốn một khoản tiền khổng lồ, nhưng giới chuyên gia tài chính đánh giá những gì Washington thu lại là rất ít ỏi.

Leo thang chiến tranh trong 10 năm qua không kích thích nền kinh tế Mỹ giống như cỗ máy chiến tranh thập niên 1940. Hơn nữa, chi phí an ninh quốc gia không còn thúc đẩy cách mạng khoa học dân sự như trước. Các chuyên gia chỉ nhặt ra được một vài thành tựu xuất phát từ cuộc chiến chống Bin Laden, ví dụ như sự ra đời của máy bay không người lái Predator, hay việc cải thiện các hệ thống bảo vệ công nghệ thông tin trước nguy cơ tấn công khủng bố trên mạng. “Tác động lan của công nghệ quân sự được thể hiện rõ hơn nhiều trong các thập niên 1940, 1950 và 1960”, chuyên gia an ninh Gordon Adams thuộc ĐH Mỹ cho biết.

Các chuyên gia cho biết một nguyên nhân khác khiến cuộc chiến chống Bin Laden và Al Qaeda không đem lại lợi ích kinh tế cho Mỹ là bởi nó gây ra sự bất ổn trên thế giới. Các quốc gia ổn định, có thị trường hoạt động theo quy định luật pháp sẽ trở thành những đối tác thương mại hiệu quả hơn, dễ kinh doanh hay khai thác tài nguyên hơn so với các nước bất ổn. Ngược lại, các chiến dịch của Mỹ tạo ra hai đất nước loạn lạc Afghanistan và Iraq (nguồn dầu mỏ quan trọng) cũng như bất ổn ở Pakistan... Mỹ đã chi hàng chục tỉ hỗ trợ tái thiết các quốc gia này, nhưng không biết chắc số tiền đó thật sự có ích hay không. Ví dụ, các điều tra cho thấy ít nhất 23 tỉ USD tiền tái thiết của Mỹ ở Iraq không biết đã biến đi đâu.

Bin Laden đã không phá hủy được chủ nghĩa tư bản phương Tây như tham vọng tột cùng của y. Nhưng xem ra chiến lược “làm nước Mỹ chảy máu tài chính” của Bin Laden đã thành công ngoài sức tưởng tượng.