Máy bay Mỹ lập đội hình bên trên tàu sân bay USS Harry S. Truman trong cuộc tập trận trên biển Philippines ngày 16-6-2016. Ảnh: Reuters

Đó là khẳng định của một quan chức cấp cao thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ không muốn nêu tên trong cuộc trao đổi qua điện thoại với các phóng viên khu vực Đông Nam Á, trong đó có báo Tuổi Trẻ vào sáng 22-6 (giờ VN).

Buổi trao đổi xoay quanh phán quyết sắp được đưa ra của Tòa trọng tài thường trực (PCA) về vụ kiện Trung Quốc của Philippines, với mối quan tâm chính của Hoa Kỳ là các bên liên quan sẽ hành xử thế nào sau phán quyết.

Đưa tàu sân bay ra diễn tập, Mỹ "dằn mặt" Bắc Kinh

Là một trong những người đặt câu hỏi đầu tiên, phóng viên của tờ Nhật báo Tứ Xuyên (Trung Quốc) cho rằng có phải Mỹ muốn gửi thông điệp "dằn mặt" Bắc Kinh bằng việc đưa hai tàu sân bay tham gia diễn tập quân sự tại Biển Đông hồi tuần trước, gần thời điểm phán quyết của PCA sắp được đưa ra.

Phóng viên này có thể phải bẽ mặt khi quan chức Mỹ trả lời rằng đúng là Mỹ đã đưa hai tàu sân bay đến Đông Á, nhưng “cuộc tập trận diễn ra ở vùng biển Philippines chứ không phải Biển Đông”.

Quan chức cấp cao này cho rằng việc hai tàu sân bay cùng tham gia tập trận trong khu vực chỉ nhằm thể hiện quyền tự do hàng hải, cũng như thực thi vai trò ổn định tình hình khu vực của Hoa Kỳ mà thôi.

Trả lời câu hỏi của một phóng viên Philippines liệu Hoa Kỳ, với tư cách đồng minh của Philippines, dự định sẽ thực thi phán quyết của PCA thế nào, quan chức Bộ ngoại giao Mỹ nói dù chưa thể bình luận cụ thể vì chưa rõ nội dung phán quyết sẽ ra sao, nhưng “để thực thi các cam kết trong công ước chung về quốc phòng với Philippines, Mỹ sẽ làm việc với tất cả các đối tác trong khu vực để phân tích phán quyết và có cách phản ứng phù hợp với các diễn biến tiếp theo”.

Vị này cũng bày tỏ mong đợi các bên, nhất là hai bên liên quan trực tiếp trong vụ kiện, nên tuân thủ phán quyết của PCA cũng như Công ước Liên hiệp quốc về luật biển (UNCLOS).

Phóng viên Hãng tin AP đóng tại Manila băn khoăn về việc PCA không có quyền buộc các bên phải thực thi phán quyết của họ.

Đáp lại, quan chức Mỹ bày tỏ hi vọng các bên tuyên bố chủ quyền có thể xem phán quyết của PCA như bước ngoặc để chuyển sang đối thoại, cùng tìm hiểu nội dung phán quyết đó cũng như cách mỗi bên nên hành xử sau phán quyết.

Vị này cũng mong đợi phán quyết của PCA sẽ giúp dẫn đến các thảo luận ngoại giao hòa bình, tránh xung đột và đối đầu.

Phát tờ rơi, Trung Quốc hành xử kiểu trẻ con

Trả lời câu hỏi của Tuổi Trẻ về cách hành xử kiểu trẻ con như phát tờ rơi với thông tin sai lệch ở Đối thoại Shangri-la hoặc tuyên bố được nhiều nước ủng hộ, mà thực tế là các nước hoàn toàn không liên quan ở tận châu Phi, của Trung Quốc trong tranh chấp Biển Đông, quan chức Mỹ cho rằng thật khó biết Trung Quốc đã hứa hẹn gì với các quốc gia đó để giành lấy sự ủng hộ của họ.

Quan chức này nói thêm không như Trung Quốc luôn phản đối, tòa trọng tài hoàn toàn có quyền tài phán về tranh chấp Biển Đông trong vụ kiện do Philippines khởi xướng.

Sau khi phóng viên báo Republic Daily (Indonesia) đề cập đến sự kiện Indonesia vừa cảnh cáo tàu cá Trung Quốc vì xâm phạm vùng biển nước này ngoài khơi quần đảo Natuna, đại diện từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho rằng Trung Quốc đang có xu hướng rất khó chịu là cho tàu tuần duyên theo hộ tống các tàu đánh cá tại các khu vực tranh chấp.

“Hành động này có vẻ như là lời khẳng định cho các tuyên bố chủ quyền đơn phương của Trung Quốc và xu hướng này cũng đáng lo vì cho thấy khả năng Trung Quốc có các hành động khiêu khích hay có tiềm năng gây bất ổn cho khu vực” - vị này nhấn mạnh.

Kết thúc buổi trao đổi, quan chức Mỹ nhấn mạnh do Trung Quốc chắc chắn sẽ không công nhận quyết của tòa trọng tài, Washington đang tập trung theo dõi liệu Bắc Kinh có bất kỳ động thái nào đi ngược với luật pháp quốc tế cũng như phán quyết đó không.

Theo quan chức này, Trung Quốc có quyền phủ nhận phán quyết và Hoa Kỳ đang tập trung vào việc đảm bảo họ sẽ không có bất kỳ hành động cụ thể nào.

“Việc tuân thủ pháp luật quốc tế và thực thi phán quyết, dù có muốn hay không, chỉ có lợi cho tất cả các bên mà thôi. Trung Quốc không nên có các hành động khiêu khích hay đi ngược với phán quyết, vì lợi ích của chính họ. Các hành động khiêu khích chẳng có lợi cho bên nào cả” - vị này kết luận.