Cấm hút thuốc lá nơi công cộng: các công sở hãy vào cuộc!Nói không với thuốc lá: nên bắt đầu từ gia đìnhXã hội văn minh sao chấp nhận khói thuốc tràn lan?

Phóng to

BS Trần Bá Thoại tư vấn sức khỏe cho một bệnh nhân - Ảnh: Đ.Cường

Ở VN, trong khi việc mua và hút thuốc quá dễ dàng thì việc bỏ thuốc, vốn rất có lợi ai cũng hiểu, lại vô cùng khó khăn, nhiều người năm lần bảy lượt cũng không dứt bỏ được.

Bốn “lý do, lý trấu”

Người hút thuốc thường có bốn cớ để ngụy biện. Một là thuốc lá không thể thiếu khi uống nước, uống cà phê, ăn nhậu... đặc biệt là những thực phẩm nặng mùi, tanh, béo... Thật ra đây là cái cớ hơn là lý do đúng nghĩa. Chưa thấy sách vở dinh dưỡng, ẩm thực nào... lý giải việc này. Hai là hút thuốc để tiêu sầu. Buồn rầu có nhiều lý do, nếu buồn lo vì kinh tế kém lại hút thuốc nữa thì càng bế tắc hơn. Ba là để giết thời gian, ví dụ thân nhân đang nhập viện, vợ đang chờ đẻ, chờ tàu xe... Bốn là hút thuốc để lấy cảm hứng sáng tác.

Nhiều văn nghệ sĩ hay viện lý do thứ tư nhất... nhưng không hẳn đúng. Khá nhiều văn nghệ sĩ quen tôi đâu có hút thuốc mà vẫn sáng tác nhiều tác phẩm nổi danh, hai vị đại diện là nhà văn Nguyên Ngọc và điêu khắc gia Phạm Văn Hạng.

Theo ông Phạm Văn Hạng, người tạo dựng tượng Mẹ dũng sĩ (mẹ Nhu) và gần đây là cái đầu của cây cầu Rồng Đà Nẵng, cho rằng: “Trên cây văn có ba thứ: văn hóa là cái gốc, văn chương là cái thân và văn nghệ là hoa lá”, và “nghệ sĩ thường hay hút thuốc chứ không phải hút thuốc mới thành nghệ sĩ”.

Bốn tình huống bỏ thuốc

Nhiều người nghiện nặng đến độ nằm hút thuốc trong màn, thiếu thuốc lá đi lượm tàn để tận thu hút lại, hay dám tuyên bố (vui) là “bỏ vợ còn hơn bỏ thuốc lá” nhưng sau đó lại cai được thuốc lá. Tổng hợp lại có những tình huống lý thú như sau.

Một là đi thăm một người thân bệnh hô hấp về, đặc biệt là bệnh viêm phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hoặc ung thư phổi... Hai là chính bản thân bị mắc bệnh, không nhất thiết là bệnh phổi, phải nằm viện điều trị và mục sở thị những trường hợp mắc bệnh điển hình do thuốc lá. Ba là bị vợ, đặc biệt là bạn gái, chê hôi miệng và hơi thở nặng mùi khó ưa. Nhiều cô gái ra yêu sách chọn một trong hai “bồ hoặc thuốc”, thế là cánh đàn ông phải đành bỏ hút. Bốn là có công việc làm say mê, phải lao vào giải quyết. Làm ngành y, tôi thấy rất nhiều bác sĩ, trong đó có tôi, lãnh đạo tôi, em ruột tôi... đã bỏ thuốc lá vì lý do “bận việc” này, đúng câu cách ngôn xa xưa: “Nhàn cư vi bất thiện”.

Kinh nghiệm bản thân

Tôi vào trường y trước năm 1975, thời đó sinh viên, đặc biệt học y khoa, chẳng ai hút thuốc. Sau năm 1975, với chế độ tem phiếu “công nghệ phẩm” bậc E, mỗi tháng được cấp 4-6 gói thuốc lá Điện Biên hay Tam Đảo. Không hút cũng chẳng được bán vì sẽ mắc tội phe phẩy, quá nặng thời bấy giờ, và cũng để chứng tỏ mình “đã lớn”, tôi đã tập tò hút thuốc. Ngày qua tháng lại nghiện lúc nào chẳng hay.

Năm 1977 ra Hà Nội tu nghiệp, trời lạnh và cảm giác hút thuốc sẽ ấm người, chúng tôi thi nhau hút thuốc lá. Thuốc tiêu chuẩn tem phiếu không đủ chúng tôi mua thêm thuốc Lạng Sơn, dạng thuốc lá sợi tẩm lưu huỳnh vàng rơm thấy rất bắt mắt. Không chỉ phì phèo trong quán cà phê mà ngay cả ở khuôn viên bệnh viện, nhiều đêm thiếu thuốc chúng tôi không ngần ngại lượm “dế” (tàn thuốc) để tái sử dụng. Tôi hút nhiều đến nỗi được tặng biệt danh là “ống khói” khóa 13. Cai thuốc nhiều lần không thành, may mắn cho tôi khi được điều chuyển về khoa hồi sức nhi Bệnh viện Đà Nẵng, đơn vị anh hùng của ngành y tế thời đó, tôi bỏ hẳn thuốc lá.

Suy nghiệm lại, bỏ thuốc lá cũng không quá khó, không thể không thực hiện được, thậm chí có thể là đơn giản. Có quyết tâm cao, có ý chí vững, đặc biệt có công việc để lu bu và môi trường làm việc không cho thời gian thư thả để phì phèo.